اصول تربیت اخلاقی از منظر اسلام: رویکردی تطبیقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشکاه

چکیده

این مقاله می‌خواهد با پژوهشی بنیادی ـ تاریخی و روش توصیفی ـ تحلیلی، شماری از اصول تربیت اخلاقی را از منظر اسلام بررسی کند؛ ازاین‌رو، نخست هر اصل را از زبان شماری از مربیان بیان می‎کند تا زمینۀ فهم روشن‎تر اصل فراهم شود. آن‌گاه نظر اسلام را دربارۀ آن اصل می‎آورد. یکی از مهم‎ترین نتایج مقاله این است که گوهر اخلاقی اسلام اقتضا می‎کند که به اصول تربیت اخلاقی هم پرداخته باشد. همچنین این مقاله بی‎آنکه درپِی حصر اصول تربیت اخلاقی از نگاه اسلام در چند اصل خاص باشد، اثبات می‎کند که اسلام به چهار اصل توجه می‌کند: سازگاری وسایل با هدف‎ها؛ پایبندی کامل به رفتار اخلاقی؛ رعایت تفاوت‎های فردی؛ بازتاب عینی و ذهنی اخلاق. نتیجۀ دیگر تحقیق آن است که این اصول جهانی‌اند و با فطرت بشر سازگار.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles of Moral Upbringing in Islam: a Comparative Approach

نویسنده [English]

  • Behruz Rafi’i
Faculty Member, Research Institute of Hawzah and University, Qom, Iran
چکیده [English]

This paper investigates some of the moral upbringing principles in Islam by a fundamental-historical research and a descriptive-analytic method. In doing so, it first represents each principle in the words of some trainers to provide the ground for better understanding of that principle. Then, it brings forth the Islamic view on that principle. One of the most important results of this paper is that Islam’s moral substance involves concerning the principles of moral upbringing. Also, without restricting the Islam’s principles of moral upbringing to a few number of principles, this paper proves that Islam focuses on four principles: compatibility of means and ends; complete commitment to moral behavior, observance of individual differences; subjective and objective reflection of morality. The other result of this study is that these principles are universal and compatible with human nature.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Principles
  • upbringing
  • morality
  • (Muslim and non-Muslim) Trainers
  • schools
قرآن کریم.
ابن‌سینا (۱۹۸۸)، فی علم الاخلاق (ضمیمه المذهب التربوی عند ابن‌سینا من خلال فلسفته العملیة)، عبد‌الامیر شمس‌الدین، الشرکة‌ العالمیة للکتاب، بیروت.
ارسطوطالیس (۱۳۵۶)، اخلاق نیکوماخس، ترجمۀ ابوالقاسم پورحسینی، دانشگاه تهران، تهران.
اوبیر، رونیة (۱۹۶۷)، التربیة العامة، ترجمه عبداﷲ عبدالدائم، دارالعلم للملایین، بیروت.
حرانی، ابومحمد الحسن بن علی بن الحسین بن شعبة (۱۳۶۳)، تحف العقول عن آل الرسول، صححه و علق علیه علی‌اکبر الغفاری، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، قم.
حسینی، أحمد محمد (بی‌تا)، نهایة الاحکام فی بیان ما للنیة من احکام، المطبة الأمیریة، قاهرة.
دیوی، جون (بی‌تا)، تجدید فی الفلسفة، ترجمه مرسی قندیل، مکتبة الأنجلو المصریة، قاهرة.
زحیلی، محمد (۱۴۲۰)، القواعد الفقهیة علی المذهب الحنفی والشافعی، جامعة الکویت، الکویت.
سیدابن‌طاووس (۱۳۸۳)، لهوف، ترجمۀ عباس عزیزی، صلاة، قم.
سیوطی، عبدالرحمن (۱۹۵۴)، الجامع الصغیر، ملتزم الطبع عبدالحمید حنفی، قاهرة.
ــــــــــــــــــ (۱۹۵۹)، الأشباه و النظائر، مطبعة ‌البابی الحلبی، قاهرة.
شاتو، ژان (۱۳۶۹)، مربیان بزرگ، ترجمۀ غلام‌حسین شکوهی، دانشگاه تهران، تهران.
شاطبی، ابواسحاق (۱۹۶۹)، الموافقات فی اصول الأحکام، مکتبة صبیح، قاهرة.
شریعتمداری، علی (۱۳۷۳)، اصول تعلیم‌وتربیت، دانشگاه تهران، تهران.
شیخ‌صدوق (۱۴۱۳)، من لا یحضره الفقیه، تحقیق: محمدجواد الفقیه، فهرست و تصحیح: یوسف البقاعی، دارالاضواء، بیروت.
طوسی، خواجه‌نصیرالدین (۱۳۶۴)، اخلاق ناصری، تصحیح و تنقیح: مجتبی مینوی و علی‌رضا حیدری، خوارزمی، تهران.
طویل، توفیق (۱۹۶۷)، الفلسفة‌ الخلقیة، دارالنهضة العربیة، قاهرة.
طهطاوی، السیدعبدالرحیم عنبر (۱۳۲۹)، هدایة‌ الباری إلی ترتیب أحادیث البخاری، مطبعة السعادة، قاهرة.
عثمان، عبدالکریم (بی‌تا)، الدراسات النفسیة عند المسلمین [والغزالی بوجه خاص]، مکتبة وهبة، قاهرة.
عسقلانی، احمدبن‌علی‌بن‌حجر (۱۴۱۸)، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، دارالکتب العلمیة، بیروت.
غزالی، ابوحامد محمد (بی‌تا)، احیاء علوم الدین، دارالمعرفة، بیروت.
فارابی، ابونصر (۱۴۰۵)، الجمع بین رأیی الحکیمین، قدم له وعلق علیه البیر نصری نادر، المکتبة الزهراء، تهران.
فینکس، فیلیب (۱۹۶۵)، فلسفة التربیة، ترجمه محمد لبیب النجیحی، دارالنهضة المصریة، قاهرة.
کاردان، علی‌محمد (بی‌تا)، «عقاید تربیتی کرشن اشتاینر»، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، شماره اول، سال ششم، ص 7.
کانت، ایمانوئیل (۱۴۰۳)، اسس متیافیزیقا الأخلاق، ترجمه و قدم له مع تعلیقات فیکتور دلبوس محمد فتحی الشنقیطی، دارالنهضة العربیة، بیروت.
کرم، یوسف (بی‌تا)، تاریخ الفلسفة الحدیثة، دارالقلم، بیروت.
محمود، یوسف و غیره (۱۹۶۴)، سیکولوجیة الفروق الفردیة، دارالنهضة المصریة، قاهرة.
مسکویه، احمدبن‌محمدبن‌یعقوب (۱۴۲۷)، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، تحقیق و شرح: نوف الجرّاح، دار صادر، بیروت.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۱۳)، انوار الفقاهه، مدرسه ‌الامام امیرالمؤمنین7، قم.
هاکسلی، آلدوس (۱۹۴۱)، الوسایل و الغایات، ترجمه محمود محمود، لجنة التألیف و الترجمه، قاهرة.
هوشیار، محمدباقر (۱۳۲۷)، اصول آموزش‌وپرورش، دانشگاه تهران، تهران.
یالجن، مقداد (۱۴۲۳)، التربیة الأخلاقیة الإسلامیة، دار عالم الکتب، ریاض.