رابطه عقل با احکام اخلاقی دین با تاکید بر دیدگاه آیت‎الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق علیه السلام پردیس خواهران تهران.

چکیده

تحقیق در حوزه منابع اخلاق اسلامی از جمله مسائل ضروری است در همین راستا بررسی عقل به عنوان یک منبع و رابطه آن با احکام اخلاقی دین از دیدگاه آیت‎الله جوادی‎آملی مسئله پژوهش پیش‎رو قرار گرفت و با روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی گردید و یافته‎ها و نتایج پژوهش نشان داده شد: از جمله مبنای مسئله تحقیق حاضر این است که عقل بدون نیاز به چیز دیگر از خارج گزاره اخلاقی و مبانی حسن عدل و قبح ظلم و قضایای اخلاقی دیگر که از آن متفرع می‎شود را ادراک می‎کند و شرع مقدس نیز اذعان دارد که انسان بالوجدان حسن و قبح بسیاری از امور اخلاقی را ادراک می‎کند. بعد از اثبات مبنای ادراک اخلاقیات توسط عقل، مسئله رابطه شرع و عقل در تعیین احکام اخلاقی مطرح است که به دو صورت کلی تطابق و تعارض بیان می‎شود: به عنوان مثال بر مبنای دیدگاه آیت‎الله جوادی آملی در تطابق عقل با شرع، عقل معیاری برای احکام اخلاقی است و احکامی که به نحو کلی مخالف عقل هستند، کنار گذاشته می‎شوند، همچنین عقل با نقش مصباحی خود در دریافت احکام اخلاقی به عنوان یک راهنما مسیر تخلق به اخلاق را تشخیص می‎دهد. در فرض تعارض عقل با حکم اخلاقی شرع، به عنوان نمونه گاهی تعارض عقل با ظاهر ادله نقلی است که به دلیل عقلی قطعی عمل می‎شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The relationship between reason and moral rules of religion with emphasis on Ayatollah Javadi Amoli's point of view

نویسندگان [English]

  • جواد gholamrezaei 1
  • zeinab soltani 2
1 Assistant Professor, Faculty of Islamic Studies, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
2 Doctoral student of Islamic Philosophy and Theology of Imam Sadiq University, Tehran Sisters Campus.
چکیده [English]

Research in the field of sources of Islamic ethics is one of the necessary issues. In this regard, the investigation of reason as a source and its relationship with the moral rules of religion from the point of view of Ayatollah Javadi Amoli, the problem of the research was put forward and investigated with descriptive-analytical method. And the findings and results of the research were shown: among the basis of the problem of the present research is that the intellect can understand without needing anything else from outside the moral proposition and the principles of good justice and badness of injustice and other moral cases that are branched from it. and the Holy Sharia also acknowledges that a person with a conscience understands the good and bad of many moral matters. After proving the basis of the understanding of ethics by reason, the issue of the relationship between Sharia and reason in determining moral rulings is raised, which is expressed in two general ways: compatibility and conflict: for example, based on Ayatollah Javadi Amoli's view on the compatibility of reason with Sharia, Reason is a standard for moral rulings, and rulings that are generally against reason are discarded. Also, reason, with its role as a beacon in receiving moral rulings as a guide, recognizes the path of creation to morality. In the assumption of the conflict of reason with the moral ruling of Sharia, as an example, sometimes the conflict of reason is with the appearance of narrative evidence,

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellect"؛ ethics"؛ Mesbah'؛ s intellect"؛ standard intellect"؛ Goodness and ugliness"؛
  • "؛ Javadi Amoli
  1. قرآن کریم.
  2. ابن سینا، حسین بن عبدالله،(1363ش)، روانشناسی شفاء (الفن السادس من کتاب الشفاء)؛ ترجمه: اکبر داناسرشت، امیرکبیر، تهران.
  3. جوادی آملی، عبدالله،(1381ش)، دین شناسی، چاپ اول، اسراء، قم.
  4. ـــــــــــــــــــ،(1382ش)، شریعت در آینه معرفت، چاپ دوم، مرکز نشر فرهنگی رجاء، قم.
  5. ــــــــــــــــــ،(1386)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، تحقیق احمد واعظی، مرکز نشر اسراء، قم.
  6. ـــــــــــــــــــ،(1377)، فلسفه حقوق بشر، اسراء قم.
  7. ــــــــــــــــــ،(1386)، سرچشمه اندیشه، اسراء، قم.
  8. ـــــــــــــــــــ، وب سایت مدرسه فقاهت، درس تفسیر قرآن کریم مسجد اعظم قم، (10 دی 1398).
  9. ـــــــــــــــــــ، (1397)، قرآن در قرآن، چاپ چهاردهم، مرکز نشر اسرا، قم.
  10. ـــــــــــــــــــ،(1390)، تسنیم، اسراء، قم.
  11. ـــــــــــــــــــ،(1391 الف)،شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، اسراء، قم.
  12. ـــــــــــــــــــ،(1382)، خطوط کلی حکمت نظری و عملی، سرچشمه اندیشه، اسراء، قم.
  13. ـــــــــــــــــــ،(1391ب)، «اخلاق وحیانی»، نشریه اخلاق وحیانی، سال اول، شماره 1، ص13-28.
  14. سجادی، سید جعفر،(1343ش)، عقل در فلسفه و عرفان، مهر، سال دهم، شماره 2.
  15. شریف الرضی، محمد بن حسین،(1414)، نهج البلاغة، صبحی صالح، چاپ اول، قم.
  16. صدر، محمد باقر،(1417ق)، بحوث فی علم الأصول، تقریرات عبدالساتر، حسن، چاپ اول، دار الاسلامیه، بیروت.
  17. طباطبائی، سید محمد حسین، (1397)، مجموعه رسائل، جلد اول، سیدهادی خسروشاهی، چاپ سوم، بوستان کتاب، قم.
  18. ــــــــــــــــــــــــــ،(1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، چاپ پنجم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
  19. علی‎اکبر زاده، حامد، محمدرضایی، (1393)، محمد، «نقش عقل در معرفت دینی و کاستیهای آن»، انسان پژوهی دینی، شماره 32، پیاپی 32.
  20. کاپلستون، فردریک چالز،(1393)، تاریخ فلسفه، مترجم: سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
  21. کلینی، محمد بن یعقوب،(1429)، الکافی، چاپ اول، دارالحدیث للطباعه و النشر، قم.
  22. مجلسى،محمدباقر،(1403)، بحارالأنوار، چاپ سوم، مؤسسه وفاء، بیروت.
  23. مظفر، محمدرضا،(۱۴۰۵ق)، اصول الفقه، نشر دانش اسلامی، قم.
  24. منصوری، بیژن، (1397)، «تحلیل مولفههای معرفت دینی از منظر استاد جوادی آملی»، فلسفه دین، شماره 1، دوره 15.