تأثیر متقابل فقه و اخلاق در راستای تأسیس دانش فقه اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم

2 استاد سطح عالی حوزه علمیه قم.

3 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق علیه السلام پردیس خواهران تهران.

چکیده

در مورد رابطه دانش فقه و اخلاق، اختلاف بین دانشوران فقه اخلاق وجود دارد. بررسی رابطه فقه و اخلاق و امکان تاسیس دانش فقه اخلاق اهمیت به‌سزایی در رشد و تعالی این علم دارد. مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی در صدد بیان رابطه فقه و اخلاق و امکان تاسیس فقه اخلاق می‌باشد. برای دست‎یابی به این هدف نسبت‌سنجی و بررسی شباهت‎ها و تفاوت‌های میان عناصر اصلی دو علم فقه و اخلاق صورت گرفته است. همچنین با رابطه‌سنجی فقه و اخلاق تعامل و تأثیرهای متقابل دو دانش بررسی شده است. یافته‎های مقاله نشان می‎دهد در نسبت‌سنجی فقه و اخلاق، موضوع این دو باهم نسبت عام و خاص من وجه دارند و در محمول، هدف و روش نسبت آن دو تساوی است. در رابطه‌سنجی فقه و اخلاق تاثیر فقه بر اخلاق در مسائل، روش تحقیق، اهداف اخلاق بررسی می‎شود و در تاثیر اخلاق بر فقه ساختن مبادی حکم، تعدیل حکم فقهی، تحلیل اخلاقی از موضوعات و گسترش دامنه فقه بررسی می‌گردد. با توجه به آنچه که در نسبت‌سنجی و رابطه‌سنجی بیان شد امکان فقه اخلاق وجود دارد و برای آن دو تعریف عام و خاص لحاظ شده است که در تعریف مختار، اصطلاح خاص مدنظر است که در بردارنده احکام شرعی است به همان معنای فقهی که در فقه مصطلح وجود دارد. در نتیجه با توجه به این تعریف، در فقه اخلاق باید حوزه صفات و رفتارهای اخلاقی، با دقّت اجتهادی و روش استنباط فقهی مورد شناسایی تکالیف خمسه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The mutual influence of jurisprudence and ethics in order to establish the knowledge of jurisprudence and ethics

نویسندگان [English]

  • javad gholamrezaei 1
  • alireza arafi 2
  • zeinab soltani 3
1 Director of the Ethics Jurisprudence Department of the Institute of Enlightenment and Mysticism of Qom
2 The director of seminaries in Iran, the professor of foreign courses at Qom seminary.
3 Doctoral student of Islamic Philosophy and Theology of Imam Sadiq University, Tehran Sisters Campus.
چکیده [English]

Regarding the relationship between knowledge of jurisprudence and ethics, there is a difference between scholars of jurisprudence and ethics. Examining the relationship between jurisprudence and ethics and the possibility of establishing the knowledge of jurisprudence and ethics is very important in the growth and excellence of this science. This article aims to express the relationship between jurisprudence and ethics and the possibility of establishing moral jurisprudence with descriptive-analytical method. In order to achieve this goal, the comparison and examination of the similarities and differences between the main elements of the two sciences of jurisprudence and ethics has been done. Also, the interaction and mutual effects of the two knowledges have been investigated by correlation analysis of jurisprudence and ethics. The findings of the article show that in jurisprudence and ethics, the subject of these two have a general and specific ratio, and in the predicate, goal and method, the ratio of the two is equal. In the relationship analysis of jurisprudence and ethics, the impact of jurisprudence on ethics is investigated in issues, research methods, and the goals of ethics, and in the impact of ethics on jurisprudence, making the bases of rulings, adjusting jurisprudence rulings, moral analysis of issues and expanding the scope of jurisprudence is investigated. According to what was stated in ratiometric and relational measurement, there is a possibility of moral jurisprudence and two general and specific definitions have been considered for it. There is. As a result, according to this definition, in the jurisprudence

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudence"
  • "Ethics"
  • "Ethical Judgment"
  • "Ethical Jurisprudence"
  • "Relationship"

مراجع

  1. اعرافی، علیرضا، (1391ش)، فقه تربیتی، ج1، محقق سیدنقی موسوی، اشراق و عرفان، قم.
  2. امینی، ابراهیم، (1393ش)، پرتوی از اسلام، چاپ اول، بوستان کتاب، قم.
  3. انصاری، مرتضی، (1416ق)، فرائد الأصول، چاپ پنجم، موسسه النشر الاسلامی‏، قم.
  4. آخوندخراسانی، محمد کاظم، (1409ق)، کفایة الاصول، چاپ اول، مؤسسة آل‌البیت ‌علیهم‌ السلام، قم.
  5. آری، دانالد، (1380)، لوسی چسر جیکوبز و اصغر رضویه، روش تحقیق در تعلیم و تربیت، ترجمه وازگن سرکیسیان ودیگران، چاپ سوم، سروش، تهران.
  6. جعفری، اکرم، (1399)، آسیب‎های کاربست قاعده تسامح درادله سنن در احادیث اخلاقی دل‌افکار، علیرضا، صدری، محمد، اخلاق وحیانی، سال هشتم، شماره2، پیاپی18.
  7. جوادی آملی، عبداللّه، (۱۳۷۵)، فلسفه حقوق بشر، چاپ اول، مرکز نشر اسراء، قم.
  8. حر عاملى، محمدبن‌حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، مؤسسة ‌آل ‌البیت ‌علیهم ‌السلام، قم.
  9. حسینی، سیدمحمدرضا، (1394)، نسبت فقه ‎و اخلاق درمفهوم‎ و منبع، پژوهش‌های اخلاقی، سال6، شماره2.
  10. خویی، سیدابوالقاسم، (1417ق)، مصباح الاصول، کتابفروشی داوری، قم.
  11. رکنی‌دزفولی، سیدمحمدرضا، (1395)، هدایتی، محمد، ضرورت تفکیک کاربردهای لفظ فقه برای تبیین نسبت میان فقه‎واخلاق، پژوهش‎های‌فقهی، دوره12، شماره4.
  12. سبحانی، جعفر، (1377ش) حسن و قبح عقل، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، قم.
  13. سنجابی، نسرین، (1397)، شکربیگی، علیرضا، بررسی رابطه فقه‎واخلاق، پژوهش‌های اخلاقی، سال8، شماره4.
  14. سوزنچی، حسین، (1398)، تأملی فلسفی در باب نسبت فقه‌واخلاق، آیین‌حکمت، سال11، شماره39.
  15. صدر، محمد باقر، (1417 ق)، بحوث فی علم الأصول، تقریرات عبدالساتر، حسن، چاپ اول، دارالاسلامیه، بیروت.
  16. صدوق، محمد بن علی، (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، دفترانتشارات‌اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم.
  17. ضیایی فر، سعید، (1382ش) جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، بوستان کتاب، قم.
  18. طباطبایی، محمدحسین، (1396ش) اصول فلسفه و روش رئالیسم، صدرا، تهران.
  19. طباطبایی، محمدحسین، (1360ش)، حاشیة الکفایة، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، قم.
  20. عالم‎زاده نوری، محمد، (1398ش)، حجیت خبر واحد در اثبات گزاره‌های اخلاقی، اخلاق وحیانی، سال هفتم، شماره دوم، پیاپی 16، ص 71-95.
  21. عالم‎زاده نوری، محمد، (1400ش) فقه اخلاق، چاپ اول، خُلق، قم.
  22. عالم‎زاده‎نوری، محمد، (1395)، مناسبات فقه و اخلاق، قبسات، سال21.
  23. غروی اصفهانی، محمدحسین، )1413(، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، موسسه ‎آل ‎البیت‎ علیهم ‌السلام قم.
  24. فیض کاشانى، ملا محسن، )1418ق(، النخبة فى الحکمة العملیة و الأحکام الشرعیة، مرکز الطباعة والنشر، تهران.
  25. قادری، سیدرضی، (1399) مقایسه‌ونسبت‎سنجی فقه‌واخلاق از منظر گزاره و هدف، معرفت اخلاقی، سال11، شماره‌اول، پیاپی27.
  26. قماشی، سعید، (1380ش)، زمینه‎های بهره‎گیری‌ازعقل درفقه‌شیعه، رواق‎اندیشه، شماره4.
  1. محمودی، اکبر، (1399ش)، روش‎شناسی اجتهاد در مسائل نوپدید، جستارهای فقهی و اصولی، سال ششم، پیاپی 19، ص 63-105.
  2. مشکینی، علی‌اکبر، (1377ش)، مصطلاحات فقه، الهادی، قم.
  3. مصباح یزدی، محمدتقی، (1377ش)، آموزش فلسفه، سازمان چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، تهران.
  4. مصباح یزدی، محمدتقی، (1393ش)، دروس فلسفه اخلاق، شرکت چاپ ونشربین‌الملل، قم.
  1. مصباح یزدی، محمدتقی، (1391ش)، اخلاق در قرآن، مؤسسه امام خمینی، قم.
  2. مطهری، مرتضی، (1358ش)، نقدی بر مارکسیسم، صدرا، تهران.
  3. مطهری، مرتضی، (1368ش)، آشنایی باعلوم اسلامی، صدرا، تهران.
  4. مطهری، مرتضی، (1381ش)، مجموعه آثار، چاپ ششم، صدرا، تهران.
  5. مظاهری، سیف، (1383ش)، جای خالی فقه الاخلاق، کتاب نقد، زمستان، شماره33.
  6. نجارزادگان، فتح‌الله، (1397)، شکوه‎بخش، محسن، عالم‎زاده‎نوری، محمد، رحمان‌ستایش، محمدکاظم، تحلیل‌گونه‎های تزاحم دردانش فقه‌واخلاق با تاکید بر تزاحم اهتمامی(اشتغالی) درحوزه اخلاق، اخلاق‌وحیانی، سال7، شماره‌اول، پیاپی15.
  7. نجفى، محمدحسن، (بى‌تا)، جواهر الکلام، چاپ‎هفتم، داراحیاء التراث العربى، بیروت.
  8. نصیری، محمد حسین، (1389ش)، حسن و قبح از دیدگاه آخوند خراسانی، معرفت اخلاقی، سال اول، شماره چهارم، ص 5 ـ 20.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار