تعیین هندسهٔ مفهومی انواع ارزش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار مؤسسهٔ آموزشى پژوهشى امام خمینى ره.

چکیده

بحث حسن و قبح یکی از مهم‌ترین و فرقه‌سازترین موضوعات در تاریخ اندیشه‌های کلامی و اخلاقی بوده است. مباحث متعدد معناشناسی مفاهیم حسن و قبح، هستی‌شناسی جملات مشتمل بر حسن و قبح، و معرفت‌شناسی قضایای مشتمل بر حسن و قبح در لابه‌لای کتاب‌های کلامی و فلسفی و اصولی اندیشمندان مسلمان مطرح شده است. اشاعره، به منزلهٔ مهم‌ترین منکران حسن و قبح ذاتی و عقلی، و عدلیه، به منزلهٔ مشهورترین مدافعان حسن و قبح ذاتی و عقلی، ادلهٔ فراوانی برای اثبات مدعای خود و طرد مدعای طرف مقابل اقامه کرده‌اند. در این میان، عدم تفکیک بحث «معناشناسی» حسن و قبح و «معیارشناسی» حسن و قبح از یک سو، و عدم توجه به تمایز مباحث هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه در این باره، موجب خلط و خطاهای فراوانی شده است. نوشتار پیش‌روی کوشیده است با تکمیل راهی که بزرگانی چون عبدالرزاق فیاض لاهیجی و ملاهادی سبزواری در زمینهٔ تمایز میان ارزش‌های «ذاتی/ الاهی» و «عقلی/ شرعی» پیموده‌اند، تمایزهای دیگری را ـ مانند تمایز ارزش‌های «غایی/ ابزاری» و «ذاتی/ غیری» ـ بررسی کند، تمایزهایی که میان ارزش‌ها می‌توان ترسیم کرد و بی‌توجهی به آن‏ها مغالطه‌هایی را در پی داشته است.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determining the Conceptual Geometry of Types of Value

نویسنده [English]

  • Ahmad Hossien Sharifi
چکیده [English]

The issue of virtue and evil of actions has been one of the most important and sect-creating issues in the history of scholastic and ethical thoughts. The numerous topics such as semantic description of virtue & evil of actions, ontological description of virtue & evil of actions and epistemological description of virtue & evil of actions have been discussed in the scholastic, philosophic and jurisprudence books of Muslim thinkers. Ash'arites[1] as the most ardent deniers of the essential and rational virtue & evil of actions; and Adliyyah Sect as the most famous apologist for the essential and rational virtue & evil of actions have adduced reasons as proof for their claims and have rejected the opposite party's. Amidst all these discussions, due to the lack of separation of "semantics" of virtue & evil of actions  from "criteriology" of virtue & evil of actions  on the one hand, and also the lack of enough attention to distinguish between the ontological and epistemological debates in this regard at the other hand, have raised lots of confusions and misunderstandings. This paper tries not only to complete the way that scholars such as Abdul Razzaq Fayadh Lahiji and Mullah Hadi Sabziwari has paced to distinguish between the «intrinsic/divine values» and «intellectual/religious values» but also to analyze the other distinctions such as the ones between the «final/instrumental values» and «intrinsic/extrinsic values» because neglecting them has brought about some fallacies in this field of study.    
[1] . Ash'ari Theology (al-Ashā`irah) is a school of early Muslim speculative theology founded by the theologian Abu al-Hasan al-Ash'ari (d. 324 AH / 936 AD).

کلیدواژه‌ها [English]

  • types of value
  • final value
  • instrumental value
  • Intrinsic value
  • extrinsic value
  • divine value
  • intellectual value
  • religious value
##البحرانی، میثم بن علی: (1398ق)، قواعد المرام فی علم الکلام، قم، مطبعهٔ مهر. ##
جوادی آملی، عبدالله: (1375)، فلسفه حقوق بشر، قم، اسراء. ##
الجوینی، امام‌الحرمین عبدالملک: (1416ق)، الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، تحقیق زکریا عمیرات، بیروت، دار الکتب العلمیة. ##
حائری ‌یزدی، مهدی: (1361)، کاوشهای عقل عملی، تهران، مؤسسهٔ مطالعات و تحقیقات فرهنگی. ##
الحلی، حسن بن یوسف:(بی‌تا)، نهج المسترشدین فی اصول الدین، تحقیق احمد حسینی و هادی یوسفی، (بی‌جا)، (بی‌نا). ##
سبزواری، قطب‌الدین: (1373)، الخلاصة فی علم الکلام، تحقیق رضا مختاری و یعقوب‌علی برجی، در: میراث اسلامی، دفتر اول، به کوشش رسول جعفریان، قم، کتابخانهٔ آیة‌الله مرعشی نجفی. ##
سبزواری، ملاهادی: (1375)، شرح الاسماء او شرح دعاء الجوشنالکبیر، تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران، دانشگاه تهران، دوم. ##
السیوری الحلی، جمال الدین مقداد: (1405ق.)، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، ج1، تحقیق مهدی رجائی، قم، مکتبة المرعشی النجفی. ##
شریفی، احمدحسین: (1388)، خوب چیست؟ بد کدام است؟، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی/. ##
لاهیجی، ملاعبدالرزاق: (1364)، سرمایه ایمان، تحقیق صادق لاریجانی،‌ تهران، الزهراء، دوم. ##
ــــــــــ: (1372) ، گوهر مراد، ‌مقدمه زین‌العابدین قربانی لاهیجی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ##
مصباح یزدی، محمدتقی: (1384)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تحقیق احمدحسین شریفی، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی/. ##
Plato, “Morality and Religion”, in: Philosophy of Religion: An Anthology, Louis P. Pojman, ed. (U. S. A: Wadsworth, 1987), p.496-497. ##
14.“Naturalistic fallacy”, in: Encyclopedia of Ethics, second edition, V.2, p. 1215-1217. ##