معانی اخلاق عرفانی پویا و مبانی آن در آثار سید حیدر آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

از جمله ویژگی‌هایی که برای اخلاق عرفانی بر شمرده‌اند پویایی و دینامیک بودن آن است. در این نوشتار با مراجعه به آثار سید حیدر آملی، از عارفان شیعی و شارحین ابن عربی در قرن هشتم، سعی شده تا با روشی تحلیلی- توصیفی معانی پویایی اخلاق در آثار وی بررسی شده و مشخّص گردد این پویایی به چه معناست و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن کدامند. بر اساس بررسی به عمل آمده، با توجه به توصیف سید حیدر از اخلاق و فضائل اخلاقی، پویایی می‎تواند به معنای اقتضایی و متغیر بودن فضائل اخلاقی بسته به مراتبی که سالک در آن قرار دارد باشد. معنای دیگر پویایی اخلاق در عرفان سید حیدر به معنای پیش برنده بودن فضائل اخلاقی به سمت سقف کمال انسانی و تشبّه به ذات حقّ است. سید حیدر برای تبیین پویایی اخلاق از مواردی همچون وحدت شخصیه وجود، ارتباط فضائل اخلاقی با صفات ربوبی و باطنی بودن سیر به سمت حقّ و ذو مراتب بودن «قلب» سود جسته است. توجه به رتبه بندی فضائل و اقتضایی بودن آن‎ها به تناسب حال و شاخصه‎های روانی و شخصیّتی افراد می‎تواند نقشی مهم در اثربخشی تربیت اخلاقی ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The meanings of mystical dynamic ethics and its foundations in the works of Seyyed Heydar Amoli

نویسنده [English]

  • Mohammad rasool Imani khoshkhoo
Assistant Professor, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

One of the characteristics mentioned for mystical ethics is its dynamism. In this article, by referring to the works of Seyyed Haider Amoli, one of the Shiite mystics and commentators of Ibn Arabi in the 8th century, an attempt has been made to examine the meaning of the dynamic of ethics in his works and to identify what this dynamic means and what are its ontological and anthropological foundations. According to Seyyed Haider's description of morals and moral virtues, dynamics can mean contingency and changeability of moral virtues depending on the level in which the seeker is located. Another meaning of the dynamic of ethics in Seyyed Haider's mysticism is the promotion of moral virtues towards the ceiling of human perfection and closeness to God. To explain the dynamics of ethics, Seyyed Haider has benefited from such things as the personal unity of existence, the connection of moral virtues with divine attributes, the inner nature of the path towards the truth, and the multilevel nature of the "heart".Paying attention to the ranking of virtues and their contingency in accordance with the situation and psychological and personality characteristics of people can play an important role in the effectiveness of moral education.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • dynamic
  • dynamic ethics
  • divine caliphate
  • mystical fusion
  • traveler of spiritual path
  • the journey of the lover on the spiritual path

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. آشتیانی، سید جلال الدین، هستی از نظر فلسفه و عرفان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چ3، 1376.
  3. ـــــــــــــــــــــــ ، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ3، 1370.
  4. احمدپور، مهدی، کتاب شناخت اخلاق اسلامی، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1385.
  5. براتی فر، مهدی؛ وکیلی، هادی؛ منصوری لاریجانی، اسماعیل، «مسئله چگونگی تخلق به صفات الهی در اخلاق عرفانی»، نشریه حکمت معاصر، بهار و تابستان 1399سال یازدهم، شماره 1، صفحات 43 تا 59).
  6. سربخشی، محمد، «عینیّت دین و اخلاق و برتری اخلاق دینی بر اخلاق سکولار»، مجله پژوهش نامه اخلاق، 1398، شماره 44، ص57-68.
  7. آملی، سید حیدر، تفسیر المحیط الاعظم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1422ق.
  8. ـــــــــــــــ ، جامع الأسرار و منبع الأنوار، تهران، مرکز انتشارات علمی فرهنگی، 1368.
  9. ـــــــــــــــ ، أنوار الحقیقة و أطوار الطریقة و أسرار الشریعة، قم، نشر نور علی نور، 1382.
  10. ـــــــــــــــ ، المقدمات من کتاب نص النصوص، تهران، قسمت ایرانشناسی انستیتو ایران و فرانسه پژوهشهای علمی در ایران‏، 1352.
  11. امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر القرآن، تهران، انتشارات نهضت زنان مسلمان، 1361.
  12. امینی نژاد، علی، آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، 1398.
  13. رازی، نجم الدین، مرصاد العباد، تهران، بی جا، 1322.
  14. عاملی، محمدبن حسن، الجواهر السنّیه فی احادیث القدسیه، ترجمه زین الدین کاظمی خلخالی، تهران، انتشارات دهقان، چ3، 1380.
  15. غزالی ابوحامد محمد، احیاء العلوم الدین، ترجمه مؤید الدین خوارزمی، تهران، نشر علمی فرهنگی، 1386.
  16. قیصری، شرح فصوص الحکم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1376.
  17. کلینی، کافی، انتشارات اسلامی، تهران، 1362 .
  18. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء تراث العربی، 1403ق.
  19. مصباح یزدی، محمد تقی، به سوی خودسازی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چ4، 1384.
  20. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا، چ7، 1376.
  21. نسفی، عزیز الدین، الانسان الکامل، تهران، انتشارات طهوری، 1386

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار