چیستی مراء و بازشناسی آن در آیات و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی

چکیده

گفتگو یکی از رایج ترین راه‎های ارتباط با دیگران است. اگر فهمیدن و فهماندن از حالتی طبیعی و درست برخوردار باشد رابطه جمعی سالمی شکل می‎گیرد و مکالمه به بار می‎نشیند. گاهی گفتگوها به انگیزه‎های مختلف از حالت صحیح و مرام اخلاقی بیرون می‎رود و به جای درستی، مهرورزی، راهنمایی و روشن‌نماییِ حق، به آسیب‎هایی چون میل به چیرگی، فضل نمایی، تفاخر و تعصب منحرف می‎شود. یکی از این آسیب‎های گفتگو «مراء» است. این عنوان ویژه اخلاق اسلامی است و در آیات و روایات به کار برده شده است؛ «مراء» ابهام معنایی دارد و در چیستی و مؤلفه‎های آن تردید و اختلاف است. مسأله این پژوهش بررسی معنای درست «مراء» بر اساس کاربرد لغت عرب و مفهوم ریشه ای آن با بهره گیری از آیات و روایات است. این تحقیق با اطلاعات اهل لغت، آیات قرآن و تفسیر، مجموعه روایات و تحلیل‎های اخلاقی و فقهی با روش تحلیل منطقی انتقادی انجام شده است. هدف تشخیص چیستی مراء و کاربست درست آن در حوزه‎های گوناگون اخلاق گفتگو است. یافته‌های پژوهش نشان داده اند که مراء به جر و بحث تند با ورود بر سخن دیگری اطلاق می شود که در نتیجه، طرفِ گفتگو از سر ناراحتی چیزی بگوید تا بتوان به نفع خود از آن بهره برد. لذا مراء از جهت اخلاقی پیوسته قبیح و نادرست است. از نظر فقهی نیز متناسب با مفاسدی که به بار می‎آورد حکمِ مرجوح تکلیفی است که از کراهت تا حرمت را در بر می‎گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

What is Mera and its recognition in verses and traditions

نویسنده [English]

  • Mohamad Hedayati
چکیده [English]

One of these harms that occurs in the context of dialogue is mara. . The aim of this research is to study the correct meaning of Mara based on the use of the Arabic word and its root meaning and also by using its use in verses and hadiths. The research hypothesis is that mara includes two important components of entering into another speech and wrist grip. The second hypothesis is that causes, effects and treatments have been mentioned for verses in the verses and hadiths. The third hypothesis is related to the ruling of Mara, which is absolutely reprehensible and ugly in ethics, but in jurisprudence there is a difference of opinion regarding its application and restriction and its condition and condition. The research is carried out with the information of lexicographers and verses of the Qur'an and the interpretation and collection of narrations and moral and jurisprudential analyzes based on verses and narrations. The purpose of this study is to identify what is relevant and its proper application in various areas of conversation ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mara
  • controversy
  • Mara appearance
  • The moral judgment of Mara
  • jurisprudential ruling of Mara
  • Mera treatment

مراجع

  1. ابن الأثیر، مجد الدین (۱۳۶۴)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر تحقیق: محمود محمد الطناحی، قم: إسماعیلیان.
  2. ابن فارس بن زکریا، احمد (۱۳۹۰)، ترتیب مقاییس اللغة (معجم مقاییس اللغلة) ، قم: مرکز الدراسات الحوزة و الجامعة.
  3. ابن منظور (۱۴۰۵) لسان العرب، قم: أدب الحوزة.
  4. الاشتهاردی، الشیخ علی پناه (۱۴۱۷)، مدارک العروة، قم: دار الأسوة.
  5. الأفندی، محب الدین (بی‌تا)، تنزیل الآیات على الشواهد من الأبیات، مکتبة مصطفى البابی الحلبی وأولاده.
  6. الآلوسی، محمود (بی‌تا)، تفسیر الآلوسی، بی‌نا.
  7. ______________ (۱۴۲۰)، روح المعانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  8. الآملی، الشیخ محمد تقی (۱۳۷۷)، مصباح الهدى فی شرح عروة الوثقى، تهران: فردوسی.
  9. البحرانی، السید هاشم (بی‌تا)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة.
  10. البحرانی، یحیی‌بن حسین (1426)، بهجة الخاطر و نزهة الناظر فی الفروق اللغویة و الاصطلاحیة، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
  11. البدری، عادل عبد الرحمن (۱۴۲۱)، نزهة النظر فی غریب النهج والأثر، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  12. البلاذری، أحمد بن یحیى بن جابر (بی‌تا)، أنساب الأشراف، بیروت: دار الفکر.
  13. البیضاوی، عبدالله (۱۴۱۰)، تفسیر البیضاوی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  14. البیهقی، أحمد بن الحسین (1410)، شعب الإیمان، تحقیق: محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  15. الثعالبی، عبد الملک (1418)، جواهر الحسان فی تفسیر القرآن (تفسیر الثعالبی)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  16. ______________ (۱۴۰۳) یتیمة الدهر، تحقیق: مفید محمد قمحیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  17. الجوهری (14۳۰)، الصحاح، بیروت: دار إحیاء التراث.
  18. خمینی روح الله (۱۳۸۹)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
  19. دهخدا، علی اکبر(۱۳۷۲)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
  20. الرازی، محمد (۱۴۲۵)، تفسیر الفخر الرازی، بیروت: دار الفکر.
  21. الراغب الإصفهانی، حسین (بی‌تا) معجم مفردات ألفاظ القرآن، قم: اسماعیلیان.
  22. رامپروری، محمد غیاث الدین(۱۳۷۵)، غیاث اللغة، تهران: امیرکبیر.
  23. الزمخشری (۱۹۶۰م)، أساس البلاغة، مصر: دار ومطابع الشعب.
  24. الزمخشری، محمود (۱۳۹۹)، الفائق فی غریب الحدیث و الأثر، بیروت: دارالفکر.
  25. السقاف، حسن بن علی(1416)، صحیح شرح العقیدة الطحاویة، عمان: دار الإمام النووی.
  26. السمعانی (1418)، تفسیر السمعانی، الریاض: دار الوطن.
  1. الشهید الثانی (۱۴۱۳)، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  2. _________ (۱۴۰۹)، منیة المرید، تحقیق: رضا المختاری، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  3. الشیخ الصدوق(1403)، الخصال، تحقیق: علی أکبر الغفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  4. ____________ (۱۳۷۹)، معانی الأخبار، تحقیق: علی أکبر الغفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  1. صبحی صالح (2009م)، دراسات فی فقه اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین.
  2. الطباطبایی، محمد حسین (۱۳۷۱)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.
  3. الطبرانی(1405)، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی عبد المجید السلفی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  4. الطبرسی، الفضل (۱۴۲۵) مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  5. الطبری، محمد (بی‌تا)، تفسیر الطبری، بیروت دار إحیاء التراث العربی.
  6. الطوسی، محمد (۱۴۳۱)، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  7. الطهرانی، آقا بزرگ (بی‌تا)، الذریعة، بیروت: دار الأضواء.
  8. الطیبی، شرف الدین الحسین (۱۴۳۴)، فتوح الغیب، الأمارات: جائزة دبی الدولیة للقرآن الکریم.
  9. عثمان بن جنی (1429)، الخصائص، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  10. العسکری ، أبی هلال (۱۴۱۰)، الفروق اللغویة، قم: مکتبة البصیرتی.
  11. العلوی العاملی، السید احمد بن زین العابدین (1060)، مناهج الأخیار فی شرح الإستبصار.
  1. الغزالی (بی‌تا)، إحیاء علوم الدین، بیروت: دار الکتب العربی.
  2. الفراهیدی، الخلیل (۱۴۰۴)، العین، تحقیق: مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم: دار الهجرة.
  3. الفیض الکاشانی (۱۴۱۶هـ)، التفسیر الصافی، تحقیق: حسین الأعلمی، طهران: مکتبة الصدر.
  4. ____________ (۱۴۲۷)، ، قم: دار الکتاب الإسلامی.
  1. ____________ (۱۴۲۷)، الحقائق، قم: دار الکتاب الإسلامی.
  1. القاضی، ابن البراج (۱۴۰۶)، المهذب، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  2. القرطبی، محمد(۱۴۲۸)، الجامع لأحکام القرآن،بیروت: دار الفکر.
  3. الکاشانی، الملا فتح الله (1423)، زبدة التفاسیر، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  4. المازندرانی، مولی محمد صالح (1421)، شرح أصول الکافی،بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  5. المبارکفوری (1410)، تحفة الأحوذی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  6. المجلسی، محمد باقر (بی‌تا) بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  7. __________________ (۱۳۷۰) ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  8. __________________ (۱۴۰۶)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
  9. مرکز الدراسات و المعلومات القرآنیة (۱۴۳۹)، موسوعة التفسیر المأثور، بیروت: دار ابن حزم.
  10. المشهدی، محمد القمی (۱۳۶۶)، کنز الدقائق و بحر الغرائب،تهران: مؤسسه طبع و نشر وزارت ارشاد اسلامی.
  11. معین، محمد (۱۳۷۱)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
  12. المقری الفیومی، أحمد بن محمد (بی‌تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، بیروت: دارالفکر.
  13. مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۶۷)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  14. المنسوب للإمام الصادق7 (۱۳۶۰)، مصباح الشریعة ومفتاح الحقیقة، تحقیق و ترجمه: حسن مصطفوى، تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران.
  1. المیرزا القمی (۱۴۱۷)، غنائم الأیام فی مسائل الحلال والحرام، تحقیق: عباس تبریزیان، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  2. النراقی، ملا محمد مهدی (بی‌تا)، جامع السعادات، تحقیق: محمد کلانتر، النجف الأشرف: دار النعمان للطباعة والنشر.
  1. النووی، یحیی‌بن شرف (1414)، الأذکار النووی، بیروت: دار الفکر.
  2. الواحدی، علی (بی‌تا)، التفسیر البسیط، مصر: دار المصور العربی.
  3. هدایتی، محمد (۱۳۹۵) مناسبات فقه واخلاق، تهران: نگاه معاصر.
  4. الهیثمی (۱۴۰۸)، مجمع الزوائد، بیروت: دارالکتب العلمیة.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار