سرشت انسان در اندیشه هابز و ارزیابی پیامدهای اخلاقی آن بر مبنای آراء علامه طباطبایی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری اخلاق. دانشگاه معارف.

چکیده

پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، از طریق رجوع به اندیشه‌های انسان‌شناختی توماس هابز، درپی پاسخ به این سوال برآمده است که سرشت انسان در اندیشه هابز چگونه است؟ تا در پرتو آن و با نظر به اندیشه‌های علامه طباطبایی پیامدهای اخلاقی آن تبیین و ارزیابی گردد. رجوع به اندیشه‌های علامه در این خصوص، علاوه بر تبیین پیامدهای دیدگاه هابز، امکان مقایسه تطبیقی و نیز آشنایی با رای صحیح در خصوص هر مورد را فراهم می‌آورد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در تلقی هابز، انسان در حرکات و اعمال خود تابع امیال و انفعالات است به گونه‌-ای که حتی عقل او مسخر امیال و هیجانات او است. در نتیجه برای کنترل انسان، هابز دست یافتن به توافق جمعی و در نهایت به حاکمیت حاکمان تن دادن را می‌‌پذیرد، تا سازش میان انسان‌ها برقرار شود. نتیجه این دیدگاه دست شستن از پشتوانه حقیقی داشتن ارزش‌های اخلاقی است. در مقابل علامه چون از یک سو انسان را ملکی ملکوتی می‌داند، از سوی دیگر عقل را توانمند در شناخت حسن و قبح افعال می‌داند از پشتوانه واقعی احکام اخلاقی، ذاتی بودن حسن وقبح، صدق و کذب پذیری و برهان پذیر بودن آنها سخن می‌گوید. به اعتقاد علامه وضع و اجرای ارزش‌های اخلاقی توسط حاکمان- چنانکه هابز به آن اعتقاد دارد- تبعیت از هوای نفس را در پی‌خواهد داشت و موجب ظلم و ایجاد طبقات اجتماعی می‌شود. همچنین ضمانت اجرایی ارزش‌ها را از بین خواهد برد. بدین جهت علامه حقیقت مطلب را در تبیین دیگری جست و جو می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Human nature in Hubbes' views and assessment of its ethical consequences according to Allameh Tabataee's views.

نویسنده [English]

  • roohollah shahryary
howze
چکیده [English]

This study is going to answer how is humankind nature according to Hobbs views using descriptive analytical method and referring to anthropological ideas of Thomas Hobbs. Then it is going clarify and assess its ethical consequences according to Allameh Tabatabaee's views and its findings. Referring to Allameh Tabatabaee's views in this regard beside the clarification of consequences of Hobbes' views, facilitates comparative study and familiarity with the correct view in each topic. The findings show that human beings in his actions and behaviors in Hobbes view is obedient to his wills and interactions in such a way that even his intellect is under power of his wills and excitements. So Hobbes accepts that to control humans and create compatibility among them, there is no way except common agreement and obedience to the rulers. The result of this approach is to reject any real background for ethical values. In apposite, according to bilateral characteristic of human nature (body and soul) and his intellectual ability to recognize right and wrong, Allameh talks about real background if ethical values, innate right and wrong, justification and demonstrable ethical values. In his view making ethical values and applying them by rulers as Hobbes believes will cause obedience of wil, oppression and social class. And also there would be no guarantee for applying the ethical values. So Allameh is seeking to clarify the topic in a different way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • human nature
  • ethical consequences
  • ethical values
  • Hobbes
  • Allameh Tabatabaee

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابوالقاسم زاده، مجید (1396)، معرفت شناسی اخلاق در اندیشه اسلامی، قم: مجمع عالی حکمت اسلامی.
  3. تریگ، راجر (1382)، دیدگاه‎هایی درباره سرشت انسان، ترجمه گروه مترجمان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
  4. جوادی آملی، عبدالله (1377)، فلسفه حقوق بشر، چاپ دوم، قم: اسراء.
  5. حسنی، محمد (1383)، بررسی دیدگاه ارزش شناسی علامه طباطبایی و دلالت‎های آن در تربیت اخلاقی، «روان شناسی وعلوم تربیتی»، سال سی وچهارم، ش 2:199-224.
  6. زارع مهدوی، قادر؛ افراسیابی، علی (1398)، تحلیل مدلها و گونه‎های پیشگیری از جرم برمبنای فلسفه سیاسی هابز و روسو، «آموزه‎های حقوقی»، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش14:189-214.
  7. سبحانی تبریزی، جعفر (1382)، حسن و قبح عقلی یا پایه‎های اخلاق جاودان، نگارش: علی ربانی گلپایگانی، قم: موسسه امام صادق7.
  8. شفیعی، احمد؛ حاجی زاده، عبدالله؛ سلگی، محسن (1390)، صورت پردازی مفهوم انسان و چگونگی تاثیر آن بر اندیشه سیاسی؛ هابز و جوادی آملی، انسان پژوهی دینی، شماره 26:119-141.
  9. شهرآیینی، سید مصطفی؛ نوظهور، یوسف؛ کریمی، بیان (1397)، تفسیر هابز از سرشت انسان و تأثیر آن در شکل گیری فلسفه سیاسی او، «پژوهش‎های فلسفی»، سال12، ش 22:77-89.
  10. صادقی تبار، راضیه (1382)، دولت، قدرت و قانون در اندیشه هابز؛ بارخوانی لویاتان، «راهبرد»، شماره 30:389-402.
  1. صناعی، محمود (1338)، آزادی فرد و قدرت دولت، تهران: سخن.
  2. طباطبایی، سید محمد حسین (1372)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: دفتر تبلیغات حوزه علیمه قم.
  1. طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  2. طباطبایی، سید محمد حسین (بی‎تا)، بدایه الحکه، نهایه الحکمه، قم: موسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  3. طباطبایی، سید محمد حسین (1364)، ترجمه المیزان فی تفسیرالقرآن، مترجم سید محمد باقر موسوی، قم، بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.
  4. طباطبایی، سید محمد حسین (1384)، مباحث علمی در تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  5. طباطبایی، سیدمحمد حسین (1389)، ترجمه تفسیرالمیزان، ترجمه سیدمحمد باقرموسوی همدانی، چاپ بیست و نهم، قم: دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  6. طباطبایی، سید محمد حسین (1387)، بررسی‎های اسلامی. به کوشش سیدهادی خسرو شاهی، قم: بوستان کتاب.
  7. طباطبایی، سیدمحمد حسین (1361)، قرآن در اسلام، چاپ سوم، قم: بنیاد علوم اسلامی.
  8. عالم، عبدالرحمن (1392)، تاریخ فلسفۀسیاسی غرب: عصر جدید و سدة نوزدهم، تهران: اداره نشر وزارت امور خارجه.
  9. فراتی، عبدالوهاب (1384)، دین و دولت در اندیشه هابر، لاک و کانت، «علوم سیاسی»، سال هشتم، ش32:165-194.
  10. لاریجانی، صادق (بی تا)، جزوه فلسفه اخلاق، [بی جا].
  11. لعل علیزاده، محمد (1395)، بررسی و مقایسه رابطه آزادی و امنیت در اندیشه سیاسی توماس هابز و جان لاک، «هستی وشناخت»، ش2:85-106.
  12. محمودی، سید علی (1372)، تحلیل و نقد فلسفۀ سیاسی هابز (2)؛ آزادی و آزادی طبیعی، «کیهـان فرهنگـی»، ش106: 12-13.
  13. مصباح یزدی، محمد تقی، (1391)، اخلاق در قرآن، چاپ پنجم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  14. مصباح یزدی، محمدتقی (1390)، انسان شناسی در قرآن، تدوین: محمود فتحعلی، چاپ سوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  1. مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، حقوق وسیاست در قرآن، نگارش: شهید محمد شهرابی، چاپ چهارم، قم: موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی (ره).
  2. مصباح، مجتبی (1392)، بنیادی‎ترین اندیشه‎ها، چاپ سوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  3. معلمی، حسن (1389)، رابطه باید و هست ازمنظر علامه طباطبایی، «حکمت معاصر»، ش1 (2) : 97-106.
  4. هابز، توماس (1382)، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
  1. یزدانی مقدم، احمدرضا (1391)، انسان شناسی و پیامدهای آن در اندیشه سیاسی هابز و علامه طباطبایی، قم: پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی.
  2. Hobbes, T (1839) ,The English Works of Thomas Hobbes of Malmesbury, Vol. 3, S. Moleswarth, Ed., London: Bohn, Retrieved March 3, 2016, from http://oll.libertyfund.org/titles/585.
  3. Leijenhorst, Cees (2007) , Hobbes and Aristotelian on sense perception and imagination, on the Combridge companion to Hobbes’s Leviathan edited by Patrica springborg, New York, Combridge university press.
  4. Yurdusev, Nuri (2006) , Australian Journal of International Affairs Vol. 60, No. 2, pp. 305/321, Routledge.
  5. Thomas, Wiliam (1992) , great political thinkers, Oxford: Oxford U.P.
  6. Scroll, T (2005) , Seventeenth-century materialism: Gassendi and Hobbes, in Parkinson, G. H. R) , the Renaissance and Seventeenth-century Rationalism, London and New York: Routledge. P. 219-238.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار