اخلاقِ مبتنی بر طبیعت در اندیشۀ علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری دین پژوهی و پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی.

2 دانشیار دانشگاه مفید قم

چکیده

چکیده: علامه طباطبایی را می توان از جمله مدافعان تقریر سنّتیِ نظریۀ اخلاقیِ قانون طبیعی دانست. ایشان، طرح واره ای از استعدادها و ظرفیت های انسان را که به صورت طبیعی در وجود انسان ها قرار داده شده است را بنیان نظام اخلاقی خود دانسته و ضمن توجّه به اصل هدایت عمومی یا تکوینی، در چهار گام اساسی نظامی از اخلاق را بر اساس داشته هایِ طبیعی انسان ترسیم نموده است. این اندیشمند فرزانه، در گام اوّل نیازهای طبیعیِِ انسان را تحلیل نموده و در گام دوم، در جهت برطرف ساختن نیازها، کدهایی را به عنوان امیال و استعدادهای درونیِ انسان و یا جهازات تکوینی مشخص ساخته و تلاش می کند تا زمینه را برای اخلاق مبتنی بر امیال طبیعی و بنیادینِ انسان فراهم سازد. در گام سوم، برای این امیال، غایتی مشخص می کند تا تمام این امیال در مراتب مختلف، بسوی آن جهت یابند و در گام چهارم به جهت اینکه طبیعتِ انسان را معجونی از امیال و گرایش های افسارگسیختۀ حیوانی و انسانی دانسته، در دو مرحله از عاملی سخن می گوید که بر مسیر امیال نظارت داشته و این امیال را در راستای غایتی مشخّص جهت دهی می کند. این مقاله تلاش نموده تا بر اساس روشی تحلیلی و استنادی، با توجّه به مبانیِ اخلاقیِ علّامه، تقریری از اخلاقِ مبتنی بر طبیعت را در آراء ایشان مورد تبیین قرار دهد. واژگان کلیدی: طبیعت انسان، ارزش اخلاقی، ساختار وجودی، عقلانیّت، علامه طباطبایی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Natural law theory in ethics according to allameh tabatabaei

نویسندگان [English]

  • rahim dehqan 1
  • amir divani 2
1
2
چکیده [English]

Abstract: Tabatabai is one the defenders of traditional moral theory of natural law. He based his plan ethics on human capacities that exist naturally in humans and by this view offered a defensible explanation of traditional natural law theory in ethics. According to the general guiding principle of development, he has four basic steps to outline a system of ethics that we are talking about in this article. His first step is to analyze the needs of human nature, and in the second step, in order to meet the needs, desires and talents as inner codes or specific developmental. In the third step, end to all this desire determined, and the fourth step is to find the direction to the human nature. This article attempts to analyze these four steps in allameh tabatabaei,s view and have a survey on the traditional natural law theory. Key words: human nature, moral values, structure, rationality, Tabatabai.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: human nature
  • moral values
  • structure
  • rationality
  • Tabatabai

مراجع

1. قرآن کریم.
2. شاکر، کمال مصطفى (1384)، ترجمۀ خلاصه تفسیر المیزان، اسلام، تهران.
3. شریعتى سبزوارى، محمدباقر (1387)، تحریرى بر اصول فلسفه و روش رئالیسم، بوستان کتاب، قم.
4. صدرالدین شیرازى [بی‏تا]، الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه (با حاشیه علامه طباطبائى)، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
5. طباطبایى، محمدحسین (1371)، المیزان فى تفسیر القرآن، اسماعیلیان، قم.
6. ـــــــ (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، صدرا، تهران.
7. ـــــــ (1374)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
8. ـــــــ (1387الف)، بررسی‌های اسلامی، به‌کوشش سیدهادی خسروشاهی، بوستان کتاب، قم.
9. ـــــــ (1387ب)، روابط اجتماعى در اسلام به ضمیمه چند رساله دیگر، بوستان کتاب، قم.
10. ـــــــ (1387ج)، شیعه: مجموعه مذاکرات با پرفسور هانرى کربن، بوستان کتاب، قم.
11. ـــــــ (1387د)، مجموعه رسائل، بوستان کتاب، قم.
12. ـــــــ (1388الف)، ترجمه و شرح بدایه الحکمه، ترجمۀ علی شیروانی، بوستان کتاب، قم.
13. ـــــــ (1388ب) على و فلسفه الهى، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
14. ـــــــ (1388ج)، قرآن در اسلام، بوستان کتاب، قم.
15. احمدی، احمد (1363)، «ارتباط حکمت عملی با حکمت نظری» در دومین یادنامۀ علامه طباطبائى، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی، تهران.
16. مطهری، مرتضی (1373)، فطرت، صدرا، تهران.
17. ـــــــ (1374)، مجموعۀ آثار، صدرا، تهران.
18. مور، جورج ادوارد (1385)، مبانی اخلاق، ترجمۀ غلام‌حسین توکّلی، علی عسگری یزدی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
19. Patrick Lee, "Human Nature and Moral Goodness", in: Cherry, Mark J. (ed), The Normativity of Nature, Human Goods, Human Virtues, and Human Flourishing, St. Edward’s University Austin, USA, 2009.
20. Donnelly, Bebhinn (2007), A Natural Approach to Normativity, Ashgate, Aldershot.
21. Finnis, John (1980), Natural Law and Natural Rights, Oxford University Press, Oxford.
22. _____ (1998), Aquinas, Moral, Political, and Legal Theory, Oxford University Press, United States.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار