بررسی مقایسه‌ای اهداف تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو و آیت الله جوادی آملی؛ تطبیق دیدگاه‌های طبیعت‌گرایی و وحیانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شاهد تهران

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شاهد تهران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شاهد تهران.

چکیده

اخلاق و تربیت اخلاقی در عصر حاضر از بنیادی‎ترین موضوع بشریست که همواره مورد توجه اندیشمندان و صاحبنظران مختلف در اقصا نقاط جهان بوده است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه‌ای اهداف تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو و آیت الله جوادی آملی انجام شده است. روش تحقیق این پژوهش تحلیل تطبیقی می‎باشد. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که هدف غایی تربیت اخلاقی در نظام طبیعت‎گرایانه[1] روسو تبعیت انسان از طبیعت و در نظام وحیانی آیت الله جوادی آملی تقرب انسان به سوی خدا می‎باشد. روسو برای نیل به چنین غایتی محافظت از نفس، تواضع و اعتدال، تحقق آزادی، نوع‎دوستی و دگرخواهی و آیت الله جوادی نیز شناخت خالق، شناخت خود، فطرت‎جویی، تواضع و اعتدال، کرامت‎مداری، تحقق آزادی، نوع دوستی و دگرخواهی را به عنوان اهداف واسطه‎ای معرفی نموده‎اند. وجوه اشتراک خاصی بین اهداف ترسیم شده هر دو اندیشمند وجود دارد که از مهمترین آن توجه ویژه هر دو اندیشمند به تربیت اخلاقی است. ولی از مهمترین وجوه اختلاف دو صاحب نظر این است که، روسو دستیابی به اهداف اخلاقی را در دوری از جامعه می‎داند، در حالی که از نظر استاد جوادی آملی دست‎یابی به چنین مقاصدی در درون جامعه محقق می‎شود. همچنین محوریت طبیعت از یک سو و خداوند متعال از سوی دیگر از مهم‌ترین تضادهای ماهوی و سرچشمه‎های معرفتی اهداف تربیت اخلاقی در دو دیدگاه است که جهت دهی زیست اخلاقی آدمی را از ابتدا تا انتها بر عهده دارد.



[1]. طبیعت‎گرایی (Naturalisme) یا فلسفه اصالت طبیعت از جمله فلسفه‌های محض قدیمی است که طبیعت را تنها واقعیت می پندارد و تقریباً به غیر آن معتقد نیست. به عبارت دیگر، به نظر پیروان این سیستم فکری آنچه واقعیت دارد، همان «طبیعت» است آنچنان که حواس ما در می‎یابند. هیچ گونه علت و قدرت فراسوی طبیعی بر جهان حکومت نمی کند بلکه جهان، قائم به ذات است، توضیح آن در خودش است، اداره‎اش به عهده خودش می‌باشد، و خود، راهنما و رهبر خویشتن است. طبیعت ‎گرایی نظام فکری کسانی است که همه علل غایی را در طبیعت می‎یابند. طبیعت‎گرایی، که ساده‌ترین و روشن‌ترین فلسفه‎های محض است، واقعیت و طبیعت را یکی یا مترادف می‌‎داند، و آدمی را فرزند طبیعت می‎پندارد نه جامعه (شعاری ‎نژاد، 420:1383). 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study between Rousseau and Ayatullah Javadi Amoli on the Purposes of Moral Education: Accommodation between Naturalism and Revelation

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Omidi 1
  • Mohammad Hassan Mirzamohmmadi 2
  • Ghader Faraghi 3
1 Ph.D. Student of Philosophy of Education at Shahed University
2 Associate Professor of Educational Science at Shahed University
3 Graduated with a M.A. degree in Philosophy of Education at Shahed University
چکیده [English]

Morality and ethical research method of this study is comparative analysis. The findings of the research indicate that the ultimate goal of moral education in Rousseau's naturalistic system is human obedience to nature, and in Ayatullah Javadi Amoli's revelation-based system is man's rapprochement with God. In order to achieve such an aim, Rousseau recognized self-care, temperance, humility, the realization of freedom and altruism as intermediate goals, and Ayatollah Javadi recognizes God-knowledge, self-knowledge, Fitrah-seeking, humility and moderation, dignity, the education in the present age are the most fundamental human issues that have always been of interest to thinkers and scholars from all over the world. Therefore, the present study aims to compare the goals of ethical education from the perspective of Rousseau and Ayatollah Javadi Amoli. The realization of freedom, and altruism as intermediate goals. There are shared aspects in the goals introduced by the two thinkers, one of the most important of which is the special attention to moral education. But the most important matter of disagreement between the two is that Rousseau considers staying away from society is the way to achieve ethical goals, while according to Professor Javadi Amoli, achievement of such goals should be come about within the society. Also, the centrality of nature on the one hand, and Allah Almighty, on the other hand, is one of the most important differences between them and epistemic sources of moral education goals in two perspectives that manages the ethical orientation of man from beginning to end.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral education
  • Jean-Jacques Rousseau
  • Ayatollah Javadi Amoli
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن علی (1404ق)، تحف العقول، جامعه مدرسین، قم.
ابن شهر آشوب (1379)، المناقب، علامه، قم.
اسمیت، فیلیپ جی (1370)، فلسفه آموزش و پرورش، ترجمه سعید بهشتی، آستان قدس رضوی، مشهد.
امیدی، محمود (1395)، تربیت اخلاقی و مهارت‎های اجتماعی (مروری بر اندیشه‎های ژان ژاک روسو)، فصلنامه رشد آموزش علوم اجتماعی، ش71، ص 15-12.
جوادی آملی، عبدالله (1395)، مفاتیح الحیاة، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1392)، فطرت در قرآن، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1390)، ادب قضا در اسلام، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1394)، تسنیم، جلد 4، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1387)، تسنیم، جلد5، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1388)، تسنیم، جلد16، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1390)، تسنیم، جلد23، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1391)، تسنیم، جلد26،اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1384)، حق و تکلیف در اسلام، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1386)، تفسیر انسان به انسان، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1389)، مبادی اخلاق در قرآن، اسراء، قم
جوادی آملی، عبدالله(1379)، مراحل اخلاق در قرآن، اسراء، قم.
خلیلی، مصطفی (1395). دیدگاه آیت الله جوادی آملی درباره نهاد انسان در قرآن، دوفصلنامه معراج، س 1،ش 2، ص 40-21.
حسینی، تقی‌آقا و صدیقه صفدریان (1392)، مقایسه تعلیم و تربیت کودکان از دیدگاه ابن‌سینا و ژان‌ژاک روسو، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ش 99، ص 81-104.
راغب اصفهانی، حسین (1416ق)، مفردات الفاظ قرآن، دارالقلم، بیروت.
روسو، ژان ژاک (1393)، امیل، ترجمه منوچهر کیا، گنجینه، تهران.
روسو، ژان ژاک(1388)، اعترافات، ترجمه مهستی بحرینی، نیلوفر، تهران.
روسو، ژان ژاک(1342)، امیل، ترجمه منوچهر زیرک زاده، چهره، تهران.
روسو، ژان ژاک(1345)؛ قرارداد اجتماعی، ترجمه غلامحسین زیرک زاده، چهره، تهران.
سادات، محمدعلی (1384)، اخلاق اسلامی. وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، تهران.
شاوارده، موریس (1351)، استادان بزرگ تعلیم و تربیت، ترجمة احمد قاسمی، فرانکلین، تهران.
شاتو، ژان (1395)، مربیان بزرگ، ترجمه  علی شریعتمداری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شعاری نژاد، علی اکبر (1383)، فلسفه آموزش و پرورش، تهران: امیرکبیر.
طباطبائی، محمدحسین (1382)، تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، دار العلم، قم.
عرسان کیلانی، ماجد (1386)، سیر آرای تربیتی در تمدن اسلامی، ترجمه بهروز رفیعی، سازمان فرهنگی ـ هنری شهردارای تهران، تهران.
فتحلی‎خانی، محمد (1393)، آموزه‌های بنیادین علم اخلاق، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
قاسم پور، محسن؛ خسروی، رضوان (1394)، بررسیه‌ای مقایسه‌ای روش و رویکرد تفسیری شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی و تاثیر دیدگاه های علامه طباطبایی بر ایشان، پژوهشنامه قرآن و حدیث، ش14،ص 97-63.
کاویانی، محمد؛ سمیه سادات موسوی (1389)، تحلیل روان‌شناختی دیدگاه مولوی در موضوع نوع‌دوستی، دوفصلنامه علامه، ش 26، ص 126 ـ 97.
کلینی، محمدبن یعقوب (1400ق)، اصول کافی، ترجمة محمدباقر کمرئی، اسلامی، تهران.
محمدی ری‌شهری، محمد (1381)، میزان الحکمه، ترجمة حمیدرضا شیخی، دارالحدیث، قم.
مستقیمی، مهدیه (1391)، تحلیل رابطه تربیت اخلاقی و جنسیت مبتنی بر انسان شناسی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی». فصلنامه اسراء، ش 13، ص 170-133.
میرزا محمدی، محمد حسن (1381)، بررسی مقایسه ای اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه افلاطون و فارابی، مجله روانشناسی و علوم تربیتی،س33،ش2،ص227-203.
نجار زادگان، فتح اله (1388)، رهیافتی بر اخلاق و تربیت اسلامی، معارف، قم.
Given, L. M (2008). The Sage encyclopedia of qualitative research methods. London: Sage.
Rihoux, B. (2006). Qualitative Comparative Analysis. (Qca) And Related Systematic Comparative Methods: Recent Advances and Remaining Challenges for Social Science Research. Journal of International Sociology. (21), 670 ـ 706.