دیدگاه علامه‌طباطبایی دربارۀ عینیّت ارزش‌ها و حریّت در انگیزش اخلاقی براساس توحید اطلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شاهد.

چکیده

عینی یا ذهنی بودن ارزش‌های اخلاقی و درونی یا بیرونی بودن منبع انگیزش اخلاقی، از مباحث مسئله‌ساز  فلسفۀ اخلاق معاصرند؛ زیرا ذهنی بودن ارزش‌ها، به نسبی بودن اخلاق، و بیرونی بودن منبع انگیزش، به ضعف در عمل منجر می‌شود. هدف این مقاله، حل این مسائل براساس توحید اطلاقی از نگاه علامه‌طباطبایی است. روش ما در گام اول، تبیین و تحلیل نظریۀ توحید اطلاقی و در گام دوم، استنتاج لوازم این نظریه در پاسخ به آن مسائل است. توحید اطلاقی می‌تواند هم مبنای عینیت ارزش‌های اخلاقی و هم معیاری درونی برای انگیزش اخلاقی آزاد و متعالی باشد؛ زیرا انسان موحد براساس اسماء حق‌تعالی، که عینی‌اند، عمل کرده و فقط یک ذات را در تمام هستی می‌بیند و تمام صفات و افعال متکثر در آینه‌های آفاقی و انفسی را تصاویری از صفات و افعال حق‌تعالی می‌داند. تبیین وحدت اطلاقی و تمایز آن با سایر مراتب توحید، اثبات عینیت ارزش‌های اخلاقی و سازگار بودن آن با انگیزش اخلاقی درونی و آزادانه و نیز تمایز آن با سایر انگیزش‌های اخلاقی در نظام‌های مبتنی بر وظیفه‌گرایی و سودگروی فردی یا جمعی دنیوی یا اخروی، از دستاوردهای این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The objectivity of moral values and freedom of in motivation based on absolute monotheism in viewpoint of Allameh Tabatabai

نویسنده [English]

  • hasan moradi
چکیده [English]

.From Allamah Tabatabai's viewpoint, absolute monotheism can be defined as a basis for objective moral values and inner core for free and transcendent moral motivations in monotheist because he behaves according to Allah's attributes that are objective beings. The foundation of moral motivation in his view is objective but internal and free. His moral motivation is not like slaves, because of the fear of hell, not like businessman, because of greed to heaven, But as freemen, due to the love of God and his perfections. In this view, instead of destroying the foliage of moral vices, the roots of it disappears, namely to have an independent or non-independent essence and attributing actions and qualities to it. In this superior level of unity, Instead of seeing multiple essences, just one substance sees and all multiple attributes and actions in Internal and external mirrors, sees as pictures of Allah's attributes and actions. Explanation of pure monotheism and differentiating it from other degree of monism, Proving objectivity of moral values and its consistency whit internal and free motivation and Explaining the distinction between moral motivation in this view whit moral motivation in other schools such as moral duty and individual or collective utilitarianism, worldly or heavenly, are some research results of this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • objectivity of moral values
  • moral motivation
  • absolute monotheism
  • Allamah Tabatabai

مراجع

  1. ابن‌سینا (1375)، الاشارت و التنبیهات، نشر البلاغه، قم.
  2. اکبریان، رضا و دیگران (1389)، «سیر برهان صدیقین و تحول خداشناسی فلسفی»، آفاق دین، سال اول، ش 3، 23 - 50 .
  3. اونی، بروس (1381)، نظریه‌ اخلاقی کانت، ترجمه علیرضا آل بویه، انتشارات بوستان کتاب، قم.
  4. جوادی آملی، عبدالله (1384)، تبیین براهین اثبات خدا، اسراء، قم.
  5. حسینی طهرانی، سید (1418)، رساله لُبّ اللُباب، انتشارات علامه طباطبایی، مشهد.
  6. دکارت، رنه (1369)، تأملات در فلسفه اولی، ترجمه احمد احمدی، نشر جهاد دانشگاهی، تهران.
  7. دنسی، جناتان (1385)، آشنایی با معرفت‌شناسی معاصر، دانشگاه تبریز، تبریز.
  8. رازی، فخرالدین (1987)، المطالب العالیه فی العلم الالهی، تحقیق: احمد حجازی سقّا، دار الکتاب العربی، تبریز.
  9. طباطبایی، محمد حسین (1365)، المیزان فی تفسیر القرآن، دار الکتب الاسلامیه، تهران.

10. ‏ــــــــ (1380)، نهایه الحکمه، تصحیح و تعلیق از غلام‌رضا فیاضی، موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.

11. ‏ــــــــ (1417)، «رساله التوحید»، در الرسائل التوحیدیه، انتشارات جامعه مدرسین، قم.

12. ‏ــــــــ (1428الف)، «رساله الانسان قبل الدنیا»، در الانسان و العقیده، مکتبه فدک لاحیاء التراث، تهران.

13. ‏ــــــــ (1428ب)، «رساله الانسان فی الدنیا»، در الانسان و العقیده، مکتبه فدک لاحیاء التراث، تهران.

14. ‏ــــــــ (1428ج)، «رساله الانسان بعد الدنیا»، در الانسان و العقیده، مکتبه فدک لاحیاء التراث، تهران.

15. ‏ــــــــ (1428د)، «رساله الولایه»، در الانسان و العقیده، مکتبه فدک لاحیاء التراث، تهران.

  1. مصباح یزدی، محمدتقی (1373)، دروس فلسفۀ اخلاق، انتشارات اطلاعات، تهران.
  2. مصباح، مجتبی (1367)، فلسفۀ اخلاق، موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
  3. ملاصدرا (1410)، الاسفار الاربعه، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.
  4. مهدوی‌نژاد، محمدحسین (1391)، «تحلیل فلسفی از مبنای انسان‌شناختی و انگیزش اخلاقی در اندیشۀ علامه طباطبایی»، دوفصلنامه حکمت صدرایی، دوره 1، شماره 1.
    1. Frankena, William K. (1958), “Obligation and Motivation in Recent Moral Philosophy”, in Essays in Moral Philosophy, ed. A. L. Melden, University of Washington Press, Seattle.
    2. ______ (1973), Ethics, Perentice-hall, New York.
    3. Gensler, Harry J. (1998), Ethics, Routledge, London and New York.
    4. Rachels, James (2012), The Elements of Moral Philosophy, McGraw-Hill, New York.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار