ماهیت شناسی لذت و جایگاه آن در اخلاق اسلامی از منظر استاد مصباح یزدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری گرایش اخلاق دانشگاه معارف اسلامی، قم.

چکیده

این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و از طریق رجوع به اندیشه­های استاد مصباح­یزدی به بررسی مسئله لذت پرداخته و در پی پاسخ به این سوال است که لذت چه جایگاهی در اخلاق اسلامی دارد؟ نتایج پژوهش نشان می­دهد لذت یک گرایش اصیل فطری و به معنای ادراک هر امری است که با نفس انسان ملائمت داشته باشد. درک لذت مستلزم چهار شرط است: وجود قوۀ متناسب با لذت؛ ملائمت با طبع؛ وجودِ شرایط فراهم آمدن درک لذت؛ قرارگرفتنِ شیء مورد نظر در شعاع آگاهی و توجه فرد. از یافته­های مقاله اینکه نشان داد، لذت محرک اصلی انسان در رفتارهای اختیاری است به طوری که هیچ فاعلی بدون کشش و ملائمت مطابق با طبعش نمیتواند فعل مورد نظر را انجام دهد؛ همچنین لذت براساس نقشی که در کمال نهایی انسان دارد به لذت ممدوح و مذموم تقسیم می­شود. استاد مصباح براساس منطق قرآن دو ملاکِ کیفیت و دوام را برای تشخیص لذت اصیل از غیرآن، ارائه نموده­ و شناخت کمال حقیقی انسان را برای شناخت لذت اصیل ضروری می­دانند. در نتیجه همچنان­که شناختِ کمال حقیقی، مستلزم شناخت لذیذ اصیل است، شناخت لذیذ اصیل نیز مستلزم شناخت کمال حقیقی است. در نگاه ایشان عواملی که در ترجیح یک لذت یا تشخیص مصادیق آن دخالت دارند همواره اختیاری نبوده و به صورت کلی عبارتند از نیازهای طبیعی، عادت، عقل و وحی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

What is the essence of pleasure and its status in Islamic ethics according to professor Misbah Yazdi’s viewpoint?

نویسنده [English]

  • roohollah shahryary
howze
چکیده [English]

This study is going to analyze the issue of pleasure using descriptive analysis method and referring to professors Misbah Yazdi’s ideas.The main question to answer is: What is the status of pleasure in Islamic ethics? The results of the survey shows that the pleasure is a main inborn inclination and it means every kinds of perception about everything which is pleasurable for human’s self will. Perception of pleasure has four conditions: one’s suitable ability to perceive pleasure, it should be agreeable to self, there should be the conditions of pleasure perception, the issue should be in the era of one’s awareness and attention. This study also shows that the pleasure is the main motivation in optional behaviors as there is no optional behavior which the agent is going to do without absorption and agreement of that action with his self. The pleasure according to its role in the ultimate happiness of human being is divided to praiseworthy and contemptable ones.To know the noble pleasure Professor Misbah evaluated the pleasure according to Quranic logic via two measures: Quality and continuity. Furthermore to know the noble pleasure it is necessary to know the real happiness of human being so recognition of real happiness necessitate the recognition of noble pleasures and vice versa, recognition of noble pleasures necessitate the recognition of real happiness. In his view the elements which determine the preference of a pleasure or recognition of its instance are not always optional. Generally these are: natural needs, habit, reason and revelation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Essene of pleasure
  • Hedonism
  • Islamic ethics
  • ethical value
  • professor Misbah
  1. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1377)، نجات، ترجمه: سیدیحیی یثربی، تهران: انتشارات فکر روز.
  2. ______________ (1363)، اشارات، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
  3. کاپلستون، فردریک (1380)، تاریخفلسفه، ترجمه جلال الدین مجتبوی، تهران: سروش.
  4. فرانکنا، ویلیام کی (1383)، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، قم: طه.
  5. صدرالمتالهین شیرازی، محمد بن ابراهیم ( 1383)، الحکمةالمتعالیةفیالاسفارالاربعةالعقلیه، تصحیح: مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  6. فیاض­لاهیجی، عبدالرزاق (1383)، گوهر مراد، چاپ دوم، تحقیق و تصحیح: موسسه تحقیقاتی امام صادق (ع)، تهران: سایه.
  7. مصباح‌یزدی، محمدتقی (1394)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، چاپ پنجم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  8. _____________ (1393)، «جستاری در حقیقت لذت و نیازمندی­های انسان»، نشریه معرفت، سال23، ش201، ص 5-12.
  9. _____________ (1391)، اخلاق در قرآن، چاپ پنجم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  10. _____________ (1390الف)، انسان شناسی در قرآن، تدوین: محمود فتحعلی، چاپ سوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  11. _____________ (1390ب)، انسان سازی در قرآن، تنظیم و تدوین: محمود فتحعلی، چاپ سوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  12. _____________ (1390ج)، به سوی او، تحقیق و ویرایش: محمدمهدی نادری قمی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  13. _____________ (1388الف)، پیش نیازهای مدیریت اسلامی، چاپ دوم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره).
  14. _____________ (1388ب)، فلسفه اخلاق، تحقیق ونگارش: احمد حسین شریفی، چاپ چهارم، تهران: چاپ و نشر بین الملل.
  15. _____________ (1386)، خود شناسی برای خود سازی، چاپ سیزدهم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  16. _____________ (1384)، به سوی خود سازی، چاپ چهارم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  17. _____________ (1383)، آموزش فلسفه، چاپ ششم، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ ونشر بین الملل.
  18. مصباح، مجتبی (1390)، بنیاد اخلاق، چاپ هفتم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  19. Campbell, Richmond, 2001, Egoism, in: Encyclopedia of Ethics, Edited by Lawrence C. Becker,Vol. 1, Routledge.