نقش اخلاق اسلامی در رساندن انسان به کمال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مطالعات اسلامی و کارشناس ارشد تاریخ و فلسفهٴ تعلیم و تربیت.

2 کارشناس ارشد مدیریت فرهنگی.

3 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اخلاق اسلامی در رساندن انسان به کمال است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی است. جامعهٴ تحقیق، شامل منابع دست اول (قرآن کریم و آثار مربوط و منتسب به پیامبر اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع)  و دیگر بزرگان دینی) و منابع دست دوم (آثار برآمده از منابع غنی اسلامی) است که در کتاب‌ها، نشریات، پایان‌نامه‌ها، سایت‌های اینترنتی مذهبی و پژوهش‌ها و تحقیقات مرتبط با موضوع این تحقیق می‌باشد. نمونه‌گیری به شیوهٴ هدفمند انجام شده و بر این اساس، از منابع مرتبط با موضوع تحقیق، استفاده گردیده است. ابزار پژوهش نیز فیش‌برداری بوده است. در این تحقیق، به این مسائل پاسخ داده شده است: 1 ـ  اهمیت و جایگاه اخلاق در اسلام چگونه است؟ 2 ـ  نقش اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی از منظر قرآن کریم و معصومان(ع)   چیست؟ 3 ـ  انگیزه‌های دستیابی افراد به کمال کدام است؟ 4 ـ  اصول و روش‌های اخلاقی در رساندن انسان به کمال از دیدگاه قرآن کریم و معصومان(ع)   کدام است؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد روش‌های اخلاقی‌ای که قرآن کریم و پیامبر گرامی اسلام(ص)   و ائمه اطهار(ع)   ذکر کرده‌اند‌، مسیر رسیدن انسان به کمال را روشن کرده است که با عمل به آن‌ها می‌توان به کمال حقیقی، دست یافت. در پایان نیز پیشنهادهایی برای کاربردی نمودن این تحقیق بیان شده است.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Islamic Ethics in Leading the Man to Perfection

نویسندگان [English]

  • Ismail Kharestani 1
  • Fatemeh Seyfi 2
  • Kazem Manafi Sharafabad 3
1
2
3
چکیده [English]

The purpose of the present research is to study the role of Islamic ethics in leading the man beings to perfection. The research method adopted is of document analysis and descriptive kind. The research domain included the primary sources (including the holy Quran, and the resources attributed to the Prophet of Islam and the pure Imams as well as the works of great religious scholars) and secondary sources (scientific works derived from rich Islamic resources) which include books, journals, dissertations, religious internet websites and other research studies related to this study. Sampling was done through purposive sampling, thus only the resources related to the topic of this research were utilized. Moreover, the instrument of research has been note-taking in this study. This study aims at answering the following questions: What is the role and significance of ethics in the viewpoint of Islam? What is the role of ethics in the personal and social life from the perspective of the Quran and that of the infallibles? What are the incentives of individuals in striving for perfection? What are the ethical principles and practices for leading mankind to perfection from the viewpoint of the Quran and the infallibles? The results of this study indicated that the ethical practices explicated by the Quran, the Prophet of Islam, and the pure Imams have indeed illuminated the way to perfection for mankind, by practicing which, true perfection can be achieved. Finally some implications and suggestions have been presented to make the results of this research practical.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • perfection
  • The Holy Quran
  • The Infallibles
  • Principles
  • practices
##قرآن مجید. ##
نهج‌البلاغه (1378)، ترجمه و شرح فیض‌الاسلام، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی. ##
ابن اثیر، عزالدین (1364)، النهایة، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم. ##
ابن منظور، محمد بن‌مکرم (1408ق)، لسان العرب، بیروت، دارالاحیا التراث العربی، چاپ اول. ##
احمدنگری، عبدالنبی بن عبدالرسول (1997م)، موسوعه مصطلحات جامع العلوم، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون. ##
ارفع، سیدکاظم (1381)، اخلاق در قرآن، قم، نشر فیض کاشانی. ##
آمدی، عبدالواحد بن محمد (بی تا)، شرح غررالحکم، تهران، دانشگاه تهران. ##
باقری، خسرو (1376)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، انتشارات مدرسه، چاپ چهارم. ##
جوادی، عبدالله (1369)، کرامت در قرآن، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء. ##
حائری تهرانی، مهدی (1378)، شخصیت انسان از نظر قرآن و عترت‌، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگی امام مهدی‌(عج‌). ##
حجتی، سیدمحمدباقر (1385)، اسلام و تعلیم و تربیت، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم. ##
حر عاملی، محمد بن‌حسن (1991 م)، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی. ##
حرانی، حسن بن علی بن الحسن بن شعبه (1376ق)، تحف العقول، تهران، مکتب الصدوق. ##
حرعاملی، محمد بن الحسین (1397ق)، وسائل الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ چهارم. ##
حسن زاده آملی، حسن (1361 ش)، معرفت نفس، تهران، نشر علمی و فرهنگی.
حسینی، جعفر (۱۳۸۱)، خودسازی و تهذیب نفس، قم، دارالثقلین. ‎##
خالد ب‍رقی، اح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د (بی تا)، ‏ ال‍م‍ح‍اس‍ن‌ ب‍رقی، طه‍ران‌، دار الکتب الاسلامیة. ##
دهخدا، علی‏اکبر (1377)، لغت‏نامهٴ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران. ##
دیلمی، حسن (۱۴۱۲ق)، ارشاد القلوب، ج۱، قم، ناشر شریف رضی، چاپ اول. ##
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۲ق)، المفردات فی غریب القرآن، ج۱، بیروت، دارالعلم، چاپ اول. ##
زیدان، عبدالکریم (1373)، الوجیز فی اصول الفقه، نشر احسان. ##
سادات، محمدعلی (1367)، اخلاق از دیدگاه قرآن و سنت، تهران، سمت. ##
سبحانی و محمدرضایی (1386)، اندیشهٴ اسلامی، ج1، تهران، پیام نور. ##
سلطانی، غلامرضا (1364)، تکامل در پرتو اخلاق، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی. ##
شاتو، ژان (1369)، مربیان بزرگ، ترجمه غلامحسین شکوهی، تهران، دانشگاه تهران. ##
شجاعی، محمّدصادق (1385)، دیدگاه‏های روان‏شناختی حضرت آیت‏اللّه مصباح یزدی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ##
شمس‌الدین، احمد بن خلکان (1978م)، وفیات الاعیان، ج 3، بیروت، دار صادر. ##
صدوق، محمدبن علی بن بابویه (1403 ق)، خصال، ‌ج1و 2، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم. ##
صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1404ق)، عیون اخبار الرضا، تحقیق شیخ حسین اعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات. ##
صدوق، محمد بن علی بن بابویه (۱۴۰۶ق)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، انتشارات دار الرضی، چاپ اول. ##
طاهری، حبیب‌الله (1370)، درس‌هایی از اخلاق اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی. ##
طباطبایی، سید محمّدحسین (بی‏تا)، المیزان، قم، جامعه مدرسین، چاپ چهارم. ##
نوری، میرزاحسین (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث. ##
طبرسی، شیخ فضل بن حسن (1376)، مجمع البیان، قم، ناصرخسرو. ##
عبدالباقی، محمد فؤاد (1383)، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، قم، نوید اسلام. ##
عربی، محی‌الدین (بی تا)، فتوحات مکیه، بیروت، نشر دار صادر. ##
عزّالدین (ابن اثیر)، علی بن ابی‌الکرم (۱۳۶۴ش)، النهایة، چاپ چهارم، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان. ##
عمید، حسن (1362)، فرهنگ فارسی عمید، ج2، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم. ##
فیض کاشانی، محسن (1983م)، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، بیروت، نشر اعلمی للمطبوعات. ##
قائمی امیری، محمدمهدی (1383)، انسان و جهان در شناخت مکتب اسلام، تقریرات درس آیت الله ممدوحی، مؤسسهٴ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
قراملکی، احد فرامرز (1382)، اخلاق حرفه‌ای، قم، مجنون. ##
کلینی، محمد بن یعقوب (1363)، اصول کافی، تهران، دار الکتاب الاسلامیه. ##
کمالی، حسن (1388)، اخلاق صنفی در نظام اداری کشور، تهران، مدبر. ##
متقی الهندی، علاءالدین بن حسام الدین (1409ق)، کنز العمال فی أحادیث الأقوال و الفعال، بیروت، مؤسسه الرساله. ##
مجلسی، محمدباقر ( 1403ق)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء. ##
ـــــــ ،  (1983 م)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء. ##
ـــــــ ،  (1396 ق)، بحارالانوار، تهران، مکتبه الاسلامیه. ##
محمدی ری‌شهری، محمد (1384)، منتخب میزان الحکمة، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، چاپ سوم. ##
ـــــــ ،  و محمد تقدیری (1379)، دوستی در قرآن و حدیث، ترجمهٴ سیدحسن اسلامی، قم، دارالحدیث، چاپ اول.##
مصباح، محمدتقی (1384)، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ##
مصباح، مجتبی (1385)، بنیاد اخلاق، قم، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ##
مطهری، مرتضی (1378)، مجموعه آثار، تهران، صدرا، چاپ پنجم. ##
معین، محمد (۱375)، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ دوم. ##
مکارم شیرازی، ناصر (1386)، زندگی در پرتو اخلاق، تهران، سرور. ##
ـــــــ ،  و همکاران (1367)، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران. ##
ـــــــ ،  (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه. ##
ـــــــ ،  (۱۳۸۴)، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه‌الامام علی‌بن‌ابی‌طالب7 ‏‫‏.  ##
ناصری، عبدالله (1390)، فلسفهٴ خلقت انسان، تهران، کانون اندیشهٴ جوان. ##
نراقی، احمد (1386)، معراج السعاده، ‌قم، هجرت.  ##
ـــــــ ،   (1408ق)، عوائد الایام، قم، مکتبة بصیرتی. ##
ـــــــ ،  (بی تا)، جامع السعادات، نجف، مطبعة النعمان. ##
نصری، عبدالله (1368)، انسان از دیدگاه اسلام، تهران، پیام نور. ##