اخلاق و رفتار مسالمت آمیز با پیروان مذاهب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری رشتهٴ مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب.

چکیده

مقالهٴ حاضر با عنوان « اخلاق و رفتار مسالمت آمیز با پیروان مذاهب» در نظر دارد بایسته های رفتاری شیعیان را در برخورد با سایر مذاهب اسلامی بیان دارد. برای این منظور، مطالب در دو بخش معضلات و ارزش های اخلاقی در رفتار با پیروان مذاهب بیان شده است. در بخش معضلات، نبایدهای اخلاقی و رفتارهای مذموم آورده شده است؛ در بخش دوم نیز ارزش‌های اخلاقی‌ای بررسی شده‌اند که باید در رفتار با پیروان دیگر مذاهب در نظر داشت. حقیقت این است که رعایت اخلاق نسبه به دیگر مسلمانان؛ دستور قرآن به وحدت ﴿وَاعتَصَمُوا بِحَبلِ الله جَمیعاً وَ لا تَفرّقُوا﴾، و عملی شدن نظریه تقریب مذاهب اسلامی، هماهنگ است؛ چراکه به نظر نگارنده، تنها مانع قابل رفع بر سر راه همبستگی پیروان مذاهب، عدم رعایت اخلاق اسلامی است. از این‌رو، اگر حساب اختلافات عقیدتی از رفتار اخلاق‌مدارانه با آنان جدا گردد، اختلافات مذهبی مانع رعایت اخلاق و رفتار مسالمت آمیز با مسلمانان نخواهد شد. بنابراین این پژوهش در صدد بیان این حقیقت است که پیروان همهٔ مذاهب اسلامی، به رغم تمام اختلافات و تفاوت هایی که در نگرش‌‌های مذهبی خویش دارند، می‌‌توانند بر اساس معیارهای اخلاقی مشترک که رسول گرامی اسلام صلی‌‌الله‌‌علیه‌‌و‌‌آله به ارمغان آورده و برای تکمیل آن، مبعوث گشته، به تقریب و یک زندگی مسالمت آمیز، دست یابند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethics and Peaceful Conduct towards the Followers of Denominations

نویسنده [English]

  • Razieh Aliakbari
چکیده [English]

The present paper entitled “Ethics and Peaceful Conduct towards the Followers of Denominations” seeks to demonstrate the Shiites’ desirable way of conduct towards the followers of other Islamic denominations. To this end, the contents of this article have been divided into two sections of “Moral Dilemmas” and “Moral Values” in the way of conduct towards the followers of other denominations. In the first section, i.e. the Moral Dilemmas, the ethical “don’ts” and blameworthy behaviors have been addressed and in the second section the moral values which must be observed in one’s behavior towards the followers of other denominations have been studied. Observing ethics in one’s conduct towards other Muslims is, in effect, in line with the instructions of the Quran with regard to unity among Muslims (واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا) and also the theory of the Approximation of the Islamic Denominations, for, in the author’s opinion, the only removable obstacle to the solidarity of the followers of all of the Islamic denominations is the lack of adherence to Islamic ethics. Hence, if a clear distinction is made between the ideological differences and ethical behavior and conduct with Muslims, then religious differences would not be a barrier to observing ethics and treating Muslims peacefully. Thus, this study intends to demonstrate the fact that, despite all of their disagreements and differences in their religious attitudes, the followers of all Islamic denominations can achieve approximation and a peaceful life based on their common ethical standards taught by the honorable Messenger of Allah (peace be upon him and his household) for the perfection of which he was delegated as a Prophet.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Peaceful Conduct
  • approximation
  • Prejudice
  • blasphemy
  • Vilification and Cursing
  • Mutual Respect
  • Forbearance
  • Dialogue

الف. کتاب‌ها

##1. آذرشب، محمدعلی (1384)، پیشینۀ تقریب، مترجم رضا حمیدی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. ##
2.  ــــــــ ، (1379)، ملف التقریب، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.  ##
3. آشتیانی، عباس اقبال ( بی‌تا)، خاندان نوبختی، چاپ سوم، تهران، طهوری. ##
4. آصف محسنى، محمد (1386)، تقریب از نظر تا عمل، قم، نشر ادیان، چاپ اول. ##
5. آقانوری، علی (1387)، امامان شیعه و وحدت اسلامی، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب. ##
6. آل کاشف‌الغطاء، محمد حسین، (1404)، «کیف یتحد المسلمون» حول الوحدة الاسلامیه، افکار و دراسات، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.  ##
7. ــــــــ ، (1333)، نطق تاریخی حضرت آیت الله کاشف‌الغطاء در کنفرانس اسلامی پاکستان، ترجمۀ جلال فارسی، مشهد، سربی. ##
8. ابن ابى‏الحدید، عبدالحمید‏ (بى‌تا)، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بى‏جا، دارالاحیاء الکتب العربیة. ##
9. ابن تیمیه، ( بی‌تا)، منهاج السنّة، بیروت، دارالکتب العلمیه. ##
10. ابن‌الجوزى، عبدالرحمن (1386)، الموضوعات، تحقیق عبدالرحمان محمد عثمان، مدینه، مکتبة السلفیة . ##
11. ابن‌حجاج، مسلم (بى‌تا)، الصحیح، بیروت، دارالفکر. ##
12. ابن‌حجر عسقلانى، احمد بن على ( بى‏تا)، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، چاپ دوم. ##
13. ابن‌حزم، علی ابن احمد (1416)، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بی‌جا، دارالجیل. ##
14. ابن‌عبدربه، احمد بن محمد (1411)، عقدالفرید، بی جا، دارالکتب العربی. ##
15. ابن‌عساکر (1415)، تاریخ مدینه دمشق (تاریخ شام)، تحقیق على شیرى، بى جا، دارالفکر. ##
16. ابن‌فارس، احمد بن فارس (1422)، معجم مقایس اهل اللغة، بیروت: دار احیا التراث العربی. ##
17. ابن‌قیم الجوزیة، محمد بن أبى‌بکر، (1403)، المنار المنیف، تحقیق عبدالفتاح أبوغدة، حلب، مکتب المطبوعات الاسلامیة، چاپ دوم. ##
18. ابن‌کثیر، اسماعیل دمشقى (1412)، التفسیر، بیروت، دارالمعرفة . ##
19. ابن‌حنبل، احمد ( بى‌تا)، المسند، بیروت، دارالصادر. ##
20. ابن‌مسکویه، احمد بن محمد (1381)، تهذیب الاخلاق، مترجم، علی‌اصغر حلبی، اساطیر. ##
21. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1408)، لسان العرب، بیروت، داراحیاء التراث العربی.  ##
22. امین، احمد (1969)، ظهر الاسلام، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ پنجم.  ##
23. امین، احمد ( بی‌تا)، حق الیقین فی لزوم التألیف بین المسلمین. ##
24. بخارى، محمد بن اسماعیل (1401)، الصحیح، بیروت، دارالفکر. ##
25. بغدادی، عبدالقاهر (1344)، الفرق بین الفرق، ترجمه محمدجواد مشکور،‌تهران، امیرکییر،دوم. ##
26. بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم (1385)، شیخ محمود شلتوت، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ـ معاونت فرهنگی، چاپ دوم. ##
27.  ــــــــ ، ( بی‌تا)، همبستگی مذاهب اسلامی،تهران، امیرکبیر،چاپ دوم. ##
28.  بیهقی، ابوبکر احمد بن‌الحسین (بی‌تا)، السنن الکبری، بیروت، دار المعرفة. ##
29. پاد، ابراهیم (1352)، حقوق کیفری اختصاصی (جرایم علیه اشخاص)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم. ##
30. تسخیری، محمدعلی، (الف /1383)، ایده‌های گفت‌وگو با دیگران، ترجمۀ محمد مقدس، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. ##
31.  ــــــــ ، (ب/1383)، دربارۀ وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، تهران، انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. ##
32. جابر، طه (1992)، ادب الاختلاف فی الاسلام، بی‌جا، بی‌نا. ##
33. جناتی، ابراهیم (1381)، همبستگی مذاهب اسلامی، قم، انصاریان. ##
34. الجوهری، اسماعیل بن عماد (1984)، صحاح اللغة، تحقیق: احمد عبدالغفور العطار، بیروت، دارالعلم، چاپ سوم. ##
35. حسینی، سیدحسینعلی (1388)، غلو در دین، منشأ اختلاف مسلمین، قم، دارالتفسیر.  ##
36. علامه حلی (1372)، تذکرة الفقهاء، قم، آل البیت. ##
37. حلی، محمد (1386)، نقش غلو در انحرافات عقاید و افکار، قم، زائر، چاپ اول. ##
38. خالد،‌عمرو (1389)، اخلاق مؤمن2، ترجمه سمیه اسکندری‌فر، مشهد،‌ واسع، ‌چاپ سوم. ##
39. خسروشاهی، سیدهادی، (1381)، میزگرد تقریب بین مذاهب اسلامی، قم، کلبه شروق، مرکز بررسی‌های اسلامی. ##
40. خطیب بغدادى، احمد بن على (1417)، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفى القادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة. ##
41. خویى، ابوالقاسم (1366)، البیان فی تفسیر القرآن، بی‌جا، انتشارات کعبه. ##
42.  ــــــــ ، (بی‌تا)، تنقیح فی شرح عروة الوثقی، مؤسسۀ آل‌البیت. ##
43. الدسوقی، محمد (1994)، منهج التقارب بین المذاهب الفقهیة من اجل الوحدة الاسلامیه، علی دروب التقریب بین المذاهب الاسلامیه، لبنان، دارالتقریب.  ##
44. دهخدا، علی‌اکبر، (1372)، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران، مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ##
45. ذهبی، احمد ( بی تا)، میزان الاعتدال و تذکرة الحفاظ، بیروت، بی‌نا.  ##
46. رجبی، حسین (1388)، شیوه های تعامل و همزیستی پیروان مذاهب اسلامی، قم، آثار نفیس. ##
47. رضوانی، علی اصغر (1382)، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات (1)، تهران، مشعر.  ##
48. رضوی، محمدرضی (بی‌تا)، کذبوا علی الشیعه، تهران، کتابخانه مدرسه چهل‌ستون.  ##
49. راغب اصفهانی (بی‌تا)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بی‌جا، بی‌نا. ##
50. الزبیدی، محمد مرتضی (بی‌تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار مکتبة الحیاة. ##
51. زمخشری، جارالله، ( بی‌تا)، تفسیر کشاف، بیروت، دارالکتب العربی. ##
52. زند کرمانی، محمدباقر، (1379)، نشانه های ولایت، اصفهان، حجت. ##
53. سجادی، سید عبداللطیف (1386)، اخوت و برادری در اسلام، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی. ##
54. السجستانی، الحافظ سلیمان (1408)، سنن ابن داوود، بیروت، دارالجیل. ##
55. سیوطی،عبدالرحمن بن ابوبکر (1406)، تاریخ الخلفاء، بی‌جا، دارالقلم. ##
56.  ــــــــ ، (1365)، الدر المنثور، بیروت، دارالمعرفة. ##
57. شرف الدین عاملی، عبدالحسین، (1410)، اجوبة موسی جارالله، لبنان، بیروت، المکتبة القیمة. ##
58 .  ــــــــ ، (بی‌تا)، الفصول المهمة فی تألیف الأمة، تهران، قسم الإعلام الخارجی ‏مؤسسة البعثة. ##
59 .  ــــــــ ، (1380)، مباحثی پیرامون وحدت اسلامی، (ترجمۀ الفصول المهمة)، ترجمۀ سید ابراهیم سیدعلوی، تهران، نشر مطهر. ##
60 .  ــــــــ ، (1387)، المراجعات، بی‌جا، ضامن آهو. ##
61. صالحى نجف‌آبادى، نعمت‌اللّه‏، (1384)، غلو: درآمدى بر افکار و افکار غالیان در دین، تهران، کویر. ##
62. صدوق الشیخ ( 1414)، الخصال، تحقیق على‌اکبر غفارى، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، چهارم. ##
63.  ــــــــ ، ( بى‌تا)، الاعتقادات، تحقیق عصام عبدالسید، بى‏جا، بى‏نا. ##
64.  ــــــــ ،  (1404)، عیون اخبار الرضا7، تحقیق حسین اعلمى، بیروت، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات. ##
65.  ــــــــ ، (1404) من لایحضره الفقیه، تحقیق على‌اکبر غفارى، قم، جامعۀ مدرسین. ##
66. صفرى فروشانى، نعمت‌اللّه‏ (1380)، غالیان: کاوشى در جریان‏ها و برآیندها، مشهد، بنیاد پژوهش‏هاى آستان قدس رضوى. ##
67. طباطبایی، محمدحسین (1382)، اسلام و انسان معاصر، قم، مؤسسۀ انتشارات رسالت. ##
68 .  ــــــــ ، ( 1378)، شیعه در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سیزدهم. ##
69. طبرسى، فضل بن حسن ( 1415)، مجمع البیان، تحقیق کمیته‏اى از دانشمندان و محققان و متخصصان، بیروت، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات. ##
70. طریحی، فخرالدین ( بی‌تا)، مجمع البحرین، بی‌جا، المکتبة المرتضویه. ##
71. طوسى، محمد بن حسن ( 1404)، اختیار معرفة الرجال (رجال کشى)، قم، مؤسسة آل البیت:.  ##
72.  ــــــــ ،  (۱۳۸۰ )، الامالی، تحقیق و تصحیح بهراد جعفری و علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه. ##
73. عبدالرحمن السعدی، عبدالملک (1380)، بدعت به معنی دقیق اسلامی آن، ترجمۀ امیرصادق تبریزی، سنندج، کردستان، چاپ دوم. ##
74. عجلونى، اسماعیل بن محمد ( 1408)، کشف الخفاء، بى‌جا، دارالکتاب العلمیة، چاپ دوم . ##
75. عثمانی، محمدتقی (1390)، خطبه های اصلاحی ـ تربیتی، ترجمۀ محمدعمر عیدی دهنه، تربت جام، شیخ الاسلام احمدجام، چاپ دوم. ##
76. عثمانی، محمدشفیع (1388)، اتحاد یا اختلاف امت، ترجمۀ صلاح‌الدین شهنوازی،قم، گلستان معرفت. ##
77. عراقی حنفی، ابومحمد عثمان (بی‌تا)، الفرق المفترقة بین اهل الزیغ و الزندقة، بی‌جا، بی‌نا. ##
78. عسکری، سیدمرتضی (1361)، در راه وحدت، ترجمۀ عطامحمد سردارنیا، تهران، واحد تحقیقات اسلامی بنیاد بعثت.  ##
79. عمید،‌حسن ( 1386) فرهنگ عمید،تهران، امیرکبیر. ##
80. غزالی، محمد ( 1387)، لحظه‌ای با نبی اخلاق، ترجمۀ فیض‌محمد بلوچ، تربت جام، انتشارات خواجه عبدالله انصاری. ##
81. غضنفری، علی ( 1388)، مبانی تشیع در منابع تسنن، قم، اسوه. ##
82.فیروز آبادی مجدالدین محمد بن یعقوب (بی تا) القاموس المحیط، بیروت، دارالجیل. ##
83.قصری، محمدعلم ( بی‌تا) راه بهتر زیستن در پرتو آداب شرعی، مترجم، نذیر احمد سلامی، بی‌جا، بی نا. ##
84. قمیصی، عبدالله علی (1356)، الصراع بین الاسلام و الوثنیة، قاهره، المطبعة السلفیة. ##
85. کریمی، رضا (1386)، اتحاد ملی و انسجام اسلامی رمز پیروزی، قم، نسیم حیات، چاپ سوم.  ##
86. کلینى، محمد بن یعقوب رازى (1388)، الکافى، تحقیق على اکبر غفارى، بى‌جا، دارالکتب الاسلامیة، چاپ سوم. ##
87. کمره‏اى، میرزا خلیل (1351)، آراء ائمة الشیعة فى الغلاة، تهران، چاپ افست حیدرى. ##
88. گنابادی، سلطان‌علی (1408)، بیان السعاده، بیروت، اعلمی. ##
89. مالک بن‌انس (1416ق)، الموطأ، تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، داراحیاء التراث العربی. ##
90. متقى هندى، على بن حسامالدین (بى‌تا)، کنز العمال، تحقیق شیخ بکرى حیانى و شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة. ##
91. مجلسى، محمد باقر (1403)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم. ##
92. مصباح یزدی، محمدتقی (1373)، دروس فلسفۀ اخلاق، تهران، انتشارات اطلاعات. ##
93. معین، محمد (1371)، فرهنگ فارسی، تهران، مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر، چاپ هشتم. ##
94. نجفی، محمدحسن، (1981م)، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم. ##
95. نراقی (الف)، احمد (بی‌تا)، معراج السعاده، علمیه اسلامیه. ##
96. نراقی (الف)، مهدی، (بی‌تا)، جامع السعادات، تهران، الاعلمی. ##
97. نوری، میرزاحسین (1407ق)، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسۀ آل‌البیت. ##
98. النووی، ابوبکر زکریا یحیی بن شرف‌الدین (1392)، شرح النووی علی صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم.  ##
99. الهندی، علاءالدین المتقی بن حسام‌الدین، (بی‌تا)، کنزالعامل، مؤسّسة الرسالة. ##
100. هیثمى، على بن ابى‌بکر (1408)، مجمع الزواید، بیروت، دارالکتاب العلمیة. ##
101. واعظ‌زاده خراسانی، محمد (1362)، عناصر وحدت اسلامی و موانع آن، کتاب وحدت، تهران، وزارت ارشاد اسلامی. ##
102.  ــــــــ ،  (1374)، ندای وحدت، تهران، ‌مجمع جهانی تقریب مذاهب. ##
103. ولوى، على‌محمد (1367)، تاریخ کلام و مذاهب اسلامى، تهران، انتشارات بعثت. ##
104. ایروانی، جواد (1384) خاستگاه مدارا و عفو از دیدگاه قرآن و حدیث، مجلۀ تخصصی الهیات و حقوق، ش17. ##
105. تسخیری، محمد‌مهدی (1384)، محورهای استراتژی تقریب، جمعی از اندیشمندان، استراتژی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، مجمع تقریب مذاهب اسلامی ـ معاونت فرهنگی.  ##
106. علی‌اکبری، راضیه (1390)،‌ اشاعۀ منطق گفت‌وگوی میان مسلمانان با معیارهای قرآنی، بیست و چهارمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، تهران، مجمع جهانی تقریب. ##
107. فضل الله محمد حسین (1379)، ضرورت گفتگوی ادیان و مذاهب، هفت آسمان، ش 7. ##
108. مبلغی، احمد (1388)، تعامل مذهبی، مجموعه مقالات بیست و سومین کنفرانس بین المللی وحدت، مجمع جهانی تقریب مذاهب. ##
109.  ــــــــ ،  (1384)، سخن قرآن پیرامون گفت‌وگوی اندیشه و اندیشه‌ی گفت‌وگو، استراتژی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، مجمع تقریب مذاهب اسلامی ـ  معاونت فرهنگی. ##
110. مروتی، سهراب (1385)، مبانی نظری مدارا در قرآن و سنت معصومین، فصلنامه‌ انجمن معارف اسلامی، ش 7. ##