جایگاه شناسی اخلاق حرفه‌ای در علوم اجتماعی و عقل عملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

چکیده

نسبت اخلاق با هویات اجتماعی را می‌توان از طریق ریشه‌های پیدایش «اخلاق حرفه‌ای» در علوم اجتماعی جست‌وجو کرد. این مقاله در تحلیلی علمی، بر نخستین آثاری متمرکز است که با دغدغۀ تعیین هویت اخلاق حرفه‌ای، این بحث را در ضمن یک نظریۀ اجتماعی کلان مشاهده کرده‌اند. دو دسته از مباحث را باید تفکیک کرد: اول، مباحث ناظر به «خُلقیات حرفه» (اخلاق اهل یک حرفه) و اموری که به عنوان قانون میان ایشان از آن خلقیات انتزاع می‌شوند؛ و دوم، مباحث «اخلاق و حرفه‌ها» به عنوان مباحث اخلاقی عام انسانی تعین‌یافته در حوزۀ‌ حرفه‌ها. این دو دسته را باید به‌مثابۀ دو گونه هنجار در حوزۀ نهادهای اجتماعی تفکیک کرد. از مباحث دستۀ اول نیز عموماً با عنوان اخلاق حرفه‌ای و اخلاق رسانه یاد می‌شود؛ اما این امور، هنجارهایی برآمده از گروه‌های اجتماعی‌اند. دستۀ‌ دوم بر اهمیت ورود ارزش‌های‌ اخلاقی مشترک میان همۀ انسان‌ها در تمامی حرفه‌ها تأکید دارند. نخستین کارکردهای این تبیین را می‌توان در آثار جامعه‌شناسانی همانند امیل دورکیم ردگیری کرد. او مفهوم اخلاق حرفه‌ای را از نظریۀ «همبستگی مکانیکی و همبستگی ارگانیکی» استنتاج می‌کند. اخلاق در این نظریه، برآمده از هویت اجتماع است. اما در نظریه‌های حکیمان مسلمان، مبنای اخلاق بر عقل عملی نهاده شده است. عقل عملی که با قانون حسن و قبح عقلی، احکام جهان‌شمول اخلاقی را به عهده می‌گیرد، حیثیت دیگری دارد که می‌توان آن را «عقل تدبیری» نامید. این بخش از عقل، به خوبی می‌تواند عهده‌دار تبیین اخلاق اهالی حِرَف، صنوف و صنایع باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Professional Ethics in social sciences and practical reason

نویسندگان [English]

  • Hadi Mousavi 1
  • HamidReza Hasani 2
1 عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
2 هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
چکیده [English]

The relation between Ethics and social phenomena could be studding by investigating the roots of professional Ethics in social sciences. This article tries to define professional Ethics by focusing on it under a social theory. The separation between "morals of professions and their laws" and "Ethics and professions as universal law of ethics in all humanistic professions" actually is separation between two kinds of norms in social institutions. Although the first set is generally called professional Ethics but those are norms of social groups and the second emphasize at entering the common moral values of human in all professions.  In the works of Emile Durkheim we can see the first functions of this explanation. He deduces the concept of professional Ethics from the theory of mechanic and organic solidarity. In this theory, Ethics is outcome from society. But practical wisdom in Islamic philosophy is the base of Ethics. Practical wisdom by the rational law of goodness issues the universal law of Ethics and by the other side of wisdom which is called strategic reason could overcome the ambiguity of the explanation of professional ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Professional Ethics
  • Social function of Ethics
  • Strategic reason
  • Moral reason

مراجع

  1. حسنی، سیدحمیدرضا؛ و هادی موسوی (1395)، انسان‌کنش‌شناسی پوزیتیویستی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم.
  2. دورکیم، امیل (1359)، تقسیم کار اجتماعی، ترجمۀ حسن حبیبی، انتشارات قلم، تهران، چاپ اول.
  3. ـــــــ (1376)، تربیت و جامعه‌شناسی، ترجمۀ علی‌محمد کاردان، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول.
  4. عابدی شاهرودی، علی (1391)، نظریۀ ابن‌سینا دربارۀ عقل عملی، مندرج در: حکمت عملی ابن‌سینا، به کوشش محسن جوادی، نشر چنار، بنیاد علمی‌و فرهنگی بوعلی سینا، همدان.
  5. ـــــــ (1395)، قانون اخلاق بر پایۀ نقد عقل به عقل، کتاب طه، قم.
  6. فارابی (1405)، فصول المنتزعة، تحقیق و تصحیح و تعلیق از دکتر فوزى نجار، المکتبة الزهرا، تهران.
  7. وبر، ماکس (1392) روش‌شناسی علوم اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، نشر مرکز، تهران.
  8. Durkheim, Emile (1973), Emile Durkheim on morality and society, edited and with introduction by: Robert N. Bellah, Chicago & London, the university of Chicago press.
  9. ____________ (1993), Ethics and sociology of morals, trans: Robert T. Hall, New York: Prometheus Book.
  10. Gordon, David (1999), Controversies in media Ethics, Longman: USA.
  11. Jewkes, Yvonne (2004), Media and Crime, SAGE Publications: London Thousand Oaks.
  12. Komter, Aafke E (2005), Social Solidarity and the Gift, UK: Cambridge University Press.
  13. Lizardo, Omar, (2009), “Taking Cognitive Dualism Seriously: Revisiting The Durkheim-Spencer Debate on The Rise of Individualism”, Sociological Perspectives December 2009, vol. 52, No. 4, 533-555.
  14. Lukes, Steven (1985), Emile Durkheim, California: Stanford university press.
  15. Oosthuizen, Lucas (2007), Media Ethics, Co Ltd, Juta New Delhi.
  16. Rousseau, Jean-Jacques, (1921), Emile, or Education. Translated by Barbara Foxley, M.A (London & Toronto: J.M.) Dent and Sons; New York: E.P. Dutton.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار