الگوی تربیت اخلاق اسلامی از منظر امام سجاد(ع) بر مبنای تحلیل محتوای مضمونی دعای مکارم الاخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا(س)

2 استاد دانشگاه الزهرا(س)

3 استادیار دانشگاه شهید رجایی

چکیده

از جمله مهم‌ترین متون حدیثی به جای ‌مانده از ائمۀ اطهار:، ادعیۀ ایشان است که بیشتر رویکرد آموزشی دارند و رویکرد آن‌ها برآورده کردن مهم‌ترین نیازهای انسانی است. در این میان، دعای مکارم الاخلاق منقول از امام سجاد7 می‌تواند اهمیّت بسیاری در تدوین نظام اخلاقی و تربیتی جامعۀ اسلامی داشته باشد. در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوایی، به استخراج مضامین و مقوله‌های اخلاقی مندرج در لایه‌های نهفتۀ دعای مکارم الاخلاق پرداخته و الگوی فرایندی تربیت اخلاق اسلامی بر مبنای این دعا کشف و تبیین شود. مهم‌ترین وجه ممیّز مقالۀ حاضر از دیگر شروح متعدد نگاشته‌شده بر این دعا، این است که این جستار تلاش کرده گام‌ها و مراحل الگوی تربیت اخلاقی را به ‌صورت دقیق و متوالی ذکر کند.
بر پایۀ الگوی یادشده، هدایت به مسیر حق و تمسک به اطاعت الهی، بر رشد و تکامل اخلاقی مقدم شده است. پیمودن گام‌های اصلاح اخلاقی با تأکید بر نیکی به دیگران و نرم‌خویی، در زمرۀ الزامات تربیت اخلاقی انسان است؛ و در مقابل، ظلم و دشمنی، مهم‌ترین مانع تکامل تربیت و اصلاح اخلاقی بشر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The pattern of Islamic ethics education through the perspective of Imam Sajjad (AS) Based on the analysis of the content of Makarem Ol Akhlagh prayer

نویسندگان [English]

  • AKRAM SALIMI 1
  • fathieh fattahizadeh 2
  • Mohammad ATRAT DOOST 3
1 UNIVERSITY
2 alzahra University professor
3 UNIVERSITY
چکیده [English]

One of the most important issues of human societies is human education patterns discovery and explanation by considering "ethical" approach. These issues, especially in Islamic societies, which are initiative in the process of human growth and development, have particular importance. Considering this, one of the most important ways of extracting educational patterns is analysis of the Syrian Imams (AS) as a guide to humanity, But since the studies in this regard are largely based on historical reports or thematic categorization of their numerous narration, Which has been issued in different times and locations for different audiences, Therefore, the results of this research could not be considered as a systematic and stable model.
One of the most important remained narrations of Imams (AS) is his claim which has a more educational approach and tried to meet the human most important needs. In the meantime, Prayer of Makarem Ol Akhlagh of Imam Sajjad (as) has the most importance in the elaboration of the moral and educational system of Islamic society. In this research we tried to use the content analysis method for Extracting elements and moral categories that is hidden in layers of Makarem Ol Akhlagh .And explain the pattern of process of Islamic ethics training based on this prayer. The most different aspect of this article regarding other numerous narrations is tried to cite the steps in the moral education model accurately and sequentially.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sajjad (AS)
  • Ethics
  • Prayer of Makarem Ol Akhlagh
  • Islamic education
  • Content analysis method
  1. قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند.
  2. صحیفۀ سجّادیه (1375)، ترجمۀ آیتى، سروش، تهران.
  3. ابن‌شعبه حرانى، حسن بن على (1404)، تحف العقول، جامعۀ مدرسین، قم.
  4. آقابزرگ طهرانی (بی­تا)، الذریعة الی تصانیف الشیعة، اسماعیلیان، قم.
  5. باردن، لورنس (1375)، تحلیل محتوا، ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
  6. تمیمی آمدی (1410)، غرر الحکم و درر الکلم، دار الکتب الاسلامیة، قم.
  7. جانی‌پور، محمد؛ و رضا شکرانی (1392)، «رهاوردهای استفاده از روش «تحلیل محتوا» در فهم احادیث»، پژوهش‏های قرآن و حدیث، سال چهل و ششم، ش2، پاییز و زمستان.
  8. حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعة، مؤسسۀ آل البیت:، قم، چاپ اول.
  9. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، دار العلم ـ الدار الشامیة، بیروت.
  10. شیخ صدوق، محمد بن على ابن‌بابویه (1413)، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
  11. طباطبایى سیدمحمدحسین (1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، قم.
  12. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375)، مجمع البحرین، مرتضوی، تهران، چاپ سوم.
  13. فلسفی، محمدتقی (1370)، شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
  14. کریپندورف، کلوس (1387)، مبانی روش شناسی تحلیل محتوا، ترجمۀ هوشنگ نائینی، نشر روش، تهران.
  15. کبیر مدنی شیرازی، سید على خان بن احمد (1409)، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیّدالساجدین، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
  16. کلینى، محمد بن یعقوب (1369)، أصول الکافی، ترجمۀ مصطفوى، انتشارات علمیۀ اسلامیه، تهران.
  17. مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
  18. معروف حسنى، هاشم (1382)، زندگانى دوازده امام:، ترجمۀ محمد مقدس، امیر کبیر، تهران.‏
  19. مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیة، تهران.
  20. مهدوی کنی، محمدرضا (1375)، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
  21. نراقی، محمدمهدی (1366)، جامع السعادات، ترجمۀ سیدجلال‌الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، تهران.
  22. هاشمى خویى، میرزا حبیب‌الله (1400)، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئى)، مکتبة الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم.
  23. هولستی، اُل.آر (1391)، تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمۀ نادر سالارزاده امیری، دانشگاه علامه طباطبایی.