عوامل توفیق معراج‌السعادة در اقناع مخاطب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات ادبی، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم انسانی، سازمان سمت، تهران، ایران

چکیده

از میان انواع آثار، کتب اخلاقی باید به اقناع مخاطب توجه بیشتری داشته باشند، زیرا اصولاً با این هدف نوشته شده‌اند که بر رفتار مخاطبان تأثیر بگذارند؛ رذایل اخلاقی‌شان را بزدایند و آنان را به انجام کارهای نیک برانگیزند. یکی از مهم‌ترین آثار اخلاقی شیعی به زبان فارسی، معراج‌السعادة نام دارد. ملّا احمد نراقی (درگذشته به سال 1244 یا 1245 ق) جامع‌السعادات پدرش ملّا مهدی (متوفّی 1209 ق) را از عربی به فارسی به‌صورت آزاد ترجمه کرده، مطالبی به آن افزوده و در تنظیم مطالب هم اصلاحاتی انجام داده است؛ به‌گونه‌ای که خود در مقدمۀ کتاب که نامش را معراج‌السعادة گذاشته، از «تألیف» سخن می‌گوید. نراقی در طرح مباحث اخلاقی این کتاب از آیات قرآن مجید، احادیث و روایات معتبر شیعه، کتب اخلاقی پیشین، دیدگاه‌های حکمای یونانی و ادبیات غنی فارسی بهره برده است. این کتاب از همان دوران جایگاهی والا در میان کتب اخلاقی فارسی یافت. نشانه‌های این توفیق در مقاله شرح داده خواهد شد. رواج و اشتهار این اثر علاوه‌بر اینکه به ارزش مطالب مندرج و اعتبار فاضلین نراقی (ملّا مهدی و ملّا احمد نراقی) مربوط است، به ویژگی‌هایی از متن بازمی‌گردد که منجر به اقناع مخاطب می‌شود. در این مقاله بر متن کتاب معراج‌السعادة تمرکز خواهد شد و عوامل توفیق ملّا احمد نراقی در ارتباط‌گیری با مخاطبان و اقناع آنان از نظر خواهد گذشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The factors of Me’raj al-Sa’adat’s success in persuading the audience

نویسنده [English]

  • Abdolrasool Forootan
Department of Literary Studies, Research Institute for Humanities Research and Development, Samt Organization, Tehran, Iran
چکیده [English]

Among the types of works, moral books should pay more attention to the persuasion the audience, because they are basically written with the aim of influencing the behavior of the audience; So that they can remove their moral vices and motivate them to do good deeds. One of the most important Shia moral works in Persian language is called Mi’raj al-Sa’adat. Mullah Ahmad Naraqi (died in 1244 or 1245 AH) freely translated his father Mullah Mahdi's (died 1209 AH) Jami’ al-Sa’adat from Arabic to Persian, added some content to it, and made some corrections in the arrangement of the content; In such a way that he himself talks about "authorship" in the introduction of the book, which he named Mi'raj al-Sa’adat. Naraqi used the verses of the Holy Qur'an, authentic Shia traditions and hadiths, previous moral books, Views of Greek sages and meaningful Persian literature to outline the ethical issues of Me'raj al-Sa’adat. This book found a high place among Persian moral books since that time. In the article the signs of this success will be described. The popularity and fame of this work, in addition to being related to the value of the contents and the credibility of Fazelein Naraqi (Mullah Mahdi and Mullah Ahmad Naraqi), also comes back to the features of the text that lead to the audience's persuasion. In this article, the focus will be on the text of the book Mi’raj al-Sa’adat, and the success factors of Mullah Ahmad Naraqi in communicating with the audience and persuading them will be considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mi&rsquo
  • raj al-Sa&rsquo
  • adat
  • Mullah Ahmad Naraqi
  • Islamic ethics
  • persuasion the audience
  • success factors
  1. احمدپور، مهدی، محمدتقی اسلامی، محمد عالم‌زادۀ نوری، مهدی علیزاده (1385)، کتابشناخت اخلاق اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  2. احمدی، محمد (1397)، رتوریک از نظریه تا نقد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  3. استادی، رضا (1387)، شرح احوال و آثار ملّا مهدی نراقی و ملّا احمد نراقی و خاندان ایشان، قم: برگزیده.
  4. امین، محسن (1403ق)، اعیان‌الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
  5. براون، ادوارد (1364)، تاریخ ادبی ایران، جلد چهارم، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: بنیاد کتاب.
  6. بینش، تقی (1346)، «قابوس‌نامه به اهتمام و تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی»، نامۀ آستان قدس، ش 26 و 27، ص 168-171.
  7. تهرانی، آقابزرگ (1403ق)، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، بیروت: درالأضواء.
  8. ــــــــــــ (1404ق)، طبقات اعلام الشیعة، قسم اول از جزء ثانی (الکرام البررة فی القرن الثالث بعد العشرة)، مشهد: دارالمرتضی للنشر.
  9. دانش‌پژوه، محمدتقی (1352)، «چند اثر فارسی در اخلاق»، فرهنگ ایران ‌زمین، ش 19، ص 261-284.
  10. درایتی، مصطفی (1391-1393)، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی.
  11. رضازادۀ شفق، صادق (1352)، تاریخ ادبیات ایران، شیراز: دانشگاه شیراز.
  12. سجادی، ضیاءالدین (1385)، مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران: سمت.
  13. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
  14. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (1395)، ترجمۀ کتاب الملل و النحل، از مترجمی ناشناخته، نسخه‌برگردان دستنویس شمارۀ 2371 کتابخانۀ ایاصوفیا، تهران: میراث مکتوب.
  15. شیخ، محمود (1394)، مکتب اخلاقی عرفانی نجف، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  16. صادقیان، فرید (1391)، «سیره و روش تربیتی آیت‌اللّه سیّدعلی‌آقا قاضی»، مجموعه مقالات برگزیدۀ کنگرۀ بزرگداشت آیت‌اللّه سیّدعلی‌آقا قاضی، تبریز: ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 456-468.
  17. طاهری، فاطمه‌سادات و سعیده بیرجندی(1400)، «شیوه‌های اقناع مخاطب در کشف‌المحجوب هجویری در آیینۀ نقد رتوریکی»، مطالعات عرفانی، ش 34، ص 289-316.
  18. قاجار، احمد (1344)، مصطبۀ خراب، به تصحیح و تحشیۀ دکتر عبدالرسول خیامپور، بی‌جا: بی‌نا.
  19. قمی، عباس (1348ق)، مقامات‌العلّیة فی موجبات السعادة الأبدیة، به مباشرت محمدرضا نجفی، نجف: بی‌نا.
  20. ــــــــــــ (1385)، الفوائدالرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة، تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم: بوستان کتاب.
  21. ــــــــــــ (1389)، اخلاق و آداب (خلاصۀ معراج‌السعادة، خلاصۀ حلیةالمتقین)، به کوشش سیدمحمدرضا حسینی، قم: نور مطاف.
  22. کلانتر ضرّابی، عبدالرحیم (1378)، تاریخ کاشان (مرآة القاسان)، به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
  23. گلپایگانی، اسداللّه (1334ق)، حیات جاوید یا منتخب معراج‌السعادة، اصفهان: بی‌نا.
  24. مجلسی، محمدباقر (1369)، حلیةالمتقین، قم: لقمان.
  25. مدرّس، محمدعلی (1369)، ریحانةالادب، تهران: خیام.
  26. مشار، خان‌بابا (1350)، فهرست کتاب‌های چاپی فارسی، تهران: مؤلف.
  27. مطهری، مرتضی (1381)، کلیات علوم اسلامی، جلد دوم (کلام، عرفان، حکمت عملی)، تهران: صدرا.
  28. مؤذنی، علی‌محمد و محمد احمدی (1393)، «درآمدی بر جایگاه فرایند اقناع در فن خطابه و مطالعات ادبی»، پژوهش‌های ادبی و بلاغی، ش 9، ص 93-112.
  29. نراقی، احمد (1362)، مثنوی طاقدیس، به اهتمام حسن نراقی، تهران: امیرکبیر.
  30. ـــــــــــ (1378)، معراج‌السعادة، ویرایش جدید، قم: هجرت.
  31. نراقی، محمدمهدی (بی‌تا)، جامع‌السعادات، تعلیق و تصحیح سیّدمحمد کلانتر، با مقدمۀ شیخ محمدرضا مظفر، بیروت: الأعلمی للمطبوعات.