چالش دسترسی معرفتی و اراده فعل خطا در فاعل متجّری اخلاقی (بر مبنای دیدگاه بنتام، کانت و شهید صدر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اخلاق دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی.

چکیده

این پژوهش درصدد بررسی تجری اخلاقی و جایگاه آگاهی و معرفت در تحقّق رفتار اخلاقی بر مبنای دو رویکرد کلی وظیفه‎گرائی اخلاقی کانتی و سودگرائی عمل‎گرای بنتام و همچنین رویکرد شهید صدر است. چالش اصلی مقاله این است که دو عنصر آگاهی و اراده (نیّت) چه تأثیری بر اخلاقی بودن یا نبودن یک فعل دارند؟ و در مورد تجرّی اخلاقی، اگر آگاهی ما نسبت به درستی یا نادرستی یک فعل، خطا باشد و فعل نادرست را اراده کنیم که در حقیقت درست است، این آگاهی و اراده چه نقشی در محتوای آن فعل خواهند داشت و بالاخره آن فعل را درست تلقی کنیم یا نادرست؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها در این تحقیق ابتدا به مسأله دسترسی معرفتی و آگاهی از وجه توجیه گزاره‎های هنجاری پرداخته می‎شود. در گام بعدی تبیین می‌شود که با پذیرش سودگرائی عمل‎گرای بنتام حتی با فرض تحقّق تجری اخلاقی، عصیان و تمرّدی صورت نپذیرفته و فاعل فعل مستحق مذّمت نیست. در قسمت سوم روشن می‎شود که بر مبنای وظیفه‎گرایی اخلاقی کانتی، قطعاً با تجرّی اخلاقی نوعی تمرّد صورت گرفته و رفتار فرد متجرّی به نحوی غیراخلاقی بوده و آن فرد مستحق مذمّت است. و در قسمت پایانی رویکرد شهید صدر نسبت به فاعل متجرّی بررسی و با دیدگاه کانت و بنتام مقایسه می‎شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The challenge of epistemic access and the intention of the error verb in the moral practitioner (Based on the views of Bentham, Kant and Martyr Sadr)

نویسندگان [English]

  • Behruz Muhammadimunfared 1
  • Hasan Lahootiyan 2
1 Assistant Professor, Department of Ethics, University of Tehran
2 Department of Islamic Philosophy, Faculty of Literature, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This study seeks to investigate the moral practice and the place of consciousness and knowledge in the realization of moral behavior based on the two general approaches of Kantian moral conscientiousness and Bentham pragmatic utilitarianism as well as the approach of Martyr Sadr. The main challenge is what effect do the two elements of consciousness and will (intention) have on the morality or non-morality of an action? And in the case of moral experience, if our awareness of the correctness or incorrectness of an action is wrong, and we will the wrong action, which is in fact true, what role do this awareness and will play in the content of that action; Do we consider that verb right or wrong?
To address such a challenge, Section 1 addresses the issue of epistemic access and knowledge of the justification of normative propositions. In Part 2, he states that by accepting Bentham's pragmatic utilitarianism, even under the premise of moral realization, rebellion and rebellion have not taken place, and that the doer of the act does not deserve to be condemned. Section 3 also states that, on the basis of Kant's moral conscientiousness, a kind of rebellion has certainly taken place with moral practice, and that the behavior of the practitioner is immoral, and that person deserves condemnation. In Part 4, Martyr Sadr's approach to the executor is examined and compared with Kant and Bentham.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral Experience
  • Martyr Sadr
  • Kant
  • Bentham
  1. باهوش، علیرضا (1389) برساختگرایی در فلسفه اخلاق کانت، پژوهش‎های اخلاقی، دوره اول، ش1، صص7-25
  2. پالمر، مایکل (1388) مسائل اخلاقی، ترجمه علیرضا آل‎بویه، تهران: سازمان مطالعه و تدوینن کتب علوم انسانی دانشگاه‎ها (سمت)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
  3. عراقی، ضیاء الدین(1417) نهایة الافکار، مقرِّر: بروجردی، محمد تقی، ج 3، ص 30، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
  4. پل گایر(1396) راهنمای خواندن بنیادگذاری مابعد الطبیعه کانت، ترجمۀ سید علی تقوی نسب، چاپ اول، انتشارات ترجمان علوم انسانی، تهران.
  5. حائری، سید کاظم(1433) مباحث الاصول الجزء الاول من القسم الثانی (تقریرات درس شهید صدر)، چاپ دوم، انتشارات دارالبشیر، قم.
  6. صنقورعلی، محمد(1428) المعجم الاصولی، چاپ سوم، منشورات الطیار، بی جا.
  7. صدر، سید محمد باقر(1397) بارقهها، ترجمۀ سید امید موذنی، انتشارات دار الصدر، چاپ دوم، قم.
  8. کانت، ایمانوئل(بی‌تا) بنیاد مابعد الطبیعه اخلاق، ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری، چاپ دوم، انتشارات خوارزمی، تهران.
  9. ـــــــــــــ،(1388)درسهای فلسفه اخلاق، ترجمه منوچهر صانعی دره‎ بیدی، انتشارات نقش و نگار، چاپ چهارم، تهران.
  10. هاشمی شاهرودی، سید محمود(1433) بحوث فی علم الاصول (تقریرات درس شهید صدر)، چاپ اول، انتشارات موسسۀ فقه و معارف اسلامی، بی‎جا.
  11. هولمز، رابرت ال(1382) مبانی فلسفۀ اخلاق، ترجمه مسعود علیا، چاپ سوم، انتشارات ققنوس، تهران.
  12. لاهوتیان، حسن و محمدی منفرد، بهروز(1398) «تحلیل معیار ارزش مبتنی بر اندیشۀ اخلاقی شهید صدر»، اخلاق وحیانی، دوره 9، ش17، صص131-155.
  13. کاپلستون(1376) تاریخ فلسفه (از بنتام تا راسل) جلد هشتم، ترجمۀ بهاء‎الدین ‎خرمشاهی، چاپ دوم، انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، تهران.
  14. جمعی از نویسندگان(1392) دانشنامۀ فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ انشاالله رحمتی، چاپ اول، انتشارات سوفیا، تهران.
  15. Bentham, Jeremy, 2000, An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, Batoche Books, Kitchener.
  16. Alston, William P, “internalism and externalism in epistemology”, in Routledge Encyclopedia of Philosophy, New York and London: Routledge press,V.4, 1998.
  17. Banjour, Laurence, “Internalism & Externalism”, in: The Oxford Hand-book of Epistemology, oxford: oxford University press, 2002.