راهکارهای گرایشی و منشی درمان تفاخر در تربیت اخلاقی قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 دانشیار گروه قرآن‌پژوهی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران.

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه حضرت معصومه س قم. ایران.

چکیده

تفاخر از برجسته‌ترین معضلات فرهنگی-اجتماعی عصر حاضر است که گذشته از ضدیتش با ارزش‌های دینی و آثار سوء اخروی، به لحاظ زندگی این دنیایی نیز پیامدهای نامطلوب اقتصادی، تربیتی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی گسترده‌ای دارد. قرآن کریم به عنوان برنامه هدایت بشر از ظلمت به سمت نور و از رذایل به فضائل به مبارزه با این رذیله اخلاقی-اجتماعی پرداخته و جامعه عصر نزول را از رفتارهای فخرفروشانه تطهیر کرده و فضائلی همچون برابری، مواسات، ایثار، گذشت، فروتنی و تواضع را جایگزین آن نموده است. نظر به اهمیت استخراج روش‌های قرآنی در حل مسائل اجتماعی، جستار حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی راهکارهای درمان تفاخر از منظر قرآن‌کریم در دو ساحت گرایش و منش پرداخته‌است.براساس یافته‌های پژوهش، راهکارهای گرایشی قرآن برای درمان تفاخر به دو بخش راهکارهای ترهیبی و ترغیبی قابل تقسیم هستند که اولی مشتمل بر روش عبرت‌بخشی و روش تهدید و دومی شامل سه روش تشویق، الگودهی و سرعت و سبقت است. راهکارهای منشی نیز به دو دسته راهکارهای ایجابی و سلبی تقسیم می‌شوند که دعوت به صبر، تواضع و جایگزینی عامل شادی در دسته اول و منع از تکبّرورزی، یأس و سرمستی از امکانات در دسته دوم جای می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sentimental and Behavioral Strategies for Show-off Treatment in the Moral Education of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • omid Qorbankhani 1
  • Seyyed Mahmud Tayyeb Hoseyni 2
  • Mohsen Rafat 3
1 PhD student in Comparative Interpretation of Quran, University of Qom, Qom, Iran.
2 Associate Professor, Department of Quranic Research, Research Institute of Hawzeh and University, Qom, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Hazrat-e Masoumeh University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Show-off is one of the most prominent socio-cultural problems of the present age, which in addition to its opposition to religious values ​​and its evil effects in the hereafter, also has adverse economic, educational, psychological and sociological consequences in the life of this world. The Holy Quran, as a program to guide human beings from darkness to light and from vices to virtues, fought against this immoral-social vice and purified the society of the age of revelation from boastful behaviors and, on the contrary, replaced it with virtues such as equality, compassion, self-sacrifice, forgiveness and humility. Considering the importance of extracting Quranic methods in solving social problems, the present article examines the treatment strategies of show-off from the perspective of the Holy Quran in two areas of sentiment and behavior with a descriptive-analytical approach. According to the findings of the study, the sentimental strategies of Quran for show-off treatment can be divided into two parts: warning and encouragement, the former includes two methods of instruction and threat, and the latter includes the three methods of encouragement, patterning and speed and overtaking. Behavioral strategies are also divided into negative and positive, that the call for patience, humility and replacement of the factor of happiness are put under the positive strategy and the prohibition of arrogance, despair and intoxication with the possibilities under the negative strategy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Show-off
  • Boasting
  • Arrogance
  • Moral Education
  • Treatment of Attitude
  • Treatment of Behavior

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌درید، محمدبن‌حسن‏ (بی‌تا). جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین‏.
  3. ابن‌سیده، على‌بن‌اسماعیل‏ (بی‌تا). المحکم و المحیط الأعظم‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  4. ابن‏عطیه، عبدالحق‌بن‌غالب‏ (1422). المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  5. ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم‏ (1414). لسان العرب‏، بیروت: دار صادر.
  6. ابوحیان، محمدبن‌یوسف‏ (1420). البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
  7. اعرافی، علیرضا (1396). فقه تربیتی (ج24)، قم: موسسه اشراق و عرفان.
  8. انجمن روان‌پزشکان آمریکا (1389). متن تجدید نظر شده راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، مترجم: نیکخو، محمدرضا؛ یانس، هامایاک، تهران: سخن.
  9. انوری، حسن (1382). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
  10. آرام، محمدرضا (1383). «تفاخر در قرآن کریم»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره15، ص140-147.
  11. باقری، خسرو (1392). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه.
  12. بیضاوى، عبدالله‌بن‌عمر (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  13. تمیمی آمدى، عبدالواحدبن‌محمد (1410). غرر الحکم‏، قم: دارالکتاب‌الإسلامی‏.
  14. تهرانی، مجتبی (1395). اخلاق الاهی، تدوین: محمدرضا جباران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  15. ثعالبى، عبدالرحم‌ بن‌محمد (1418). تفسیر الثعالبى، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  16. جعفرى، یعقوب‏ (1376). تفسیر کوثر، قم: هجرت‏.
  17. جوهرى، اسماعیل‌بن‌حماد (بی‌تا). الصحاح، بیروت: دار العلم للملایین‏.
  18. حسینی‌زاده، سید‌عبدالرسول (1388). «تفاخر: خودستایی و فخرفروشی بر یکدیگر»، در دائرۀ‌المعارف قرآن‌کریم، ج7، ص670-674، قم: بوستان کتاب.
  19. حسینی‌زاده، سید علی (1397). روش‌های تربیتی در قرآن (ج3)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  20. حسینی شیرازی، هبۀ الله (1389).اخلاق علایی، تصحیح: محمد جعفر یاحقی، سلمان ساکت، تهران: متن.
  21. حسینى‌همدانى، محمد (1404). انوار درخشان در تفسیر قرآن‏، تهران: لطفى‏.
  22. داورپناه، ابوالفضل‏ (1366). انوار العرفان فى تفسیر القرآن‏، تهران: کتابخانه صدر.
  23. داوودی، محمد (1394). سیره تربیتی پیامبر6 و اهل‌بیت (ع) (ج2) تربیت دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  24. داوودی، محمد؛ حسینی‌زاده، سید علی (1389). سیره تربیتی پیامبر و اهل‌بیت (ع)، قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
  25. دلشادتهرانی، مصطفی (1387). سیری در تربیت اسلامی، تهران: دریا.
  26. ــــــــــــــــــ (1390). رایت درایت، تهران: دریا.
  27. دهخدا، علی‌اکبر (1372). لغت‌نامه دهخدا، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  28. دهقان، اکبر (1387). نسیم رحمت تفسیر قرآن کریم‏، قم: حرم‏.
  29. راغب‌اصفهانى، حسین‌بن‌محمد (بی‌تا). مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دار القلم‏.
  30. رضوان‌شهری، علی (1383). «تفاخر، بیرق پر زرق و برق جاهلیت»، مجله مبلغان، شماره58، ص53-64.
  31. رضی، محمدبن‌حسین‏ (1414). نهج البلاغة، قم: هجرت‏.
  32. زمخشرى، محمود بن‌عمر (1386). مقدمة الأدب‏، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران‏.
  33. سلطان‌على‏شاه، سلطان محمدبن‌حیدر (1408). بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
  34. شاه‏عبدالعظیمى، حسین (1363). تفسیر اثنى عشرى‏، تهران: میقات‏.
  35. شبّر، عبدالله (1387). اخلاق، مترجم: محمدرضا جباران، قم: هجرت.
  36. شوکانى، محمد (1414). فتح القدیر، دمشق: دار ابن کثیر.
  37. صدوق، محمدبن‌على‏ (1362). الخصال‏، قم: جامعه مدرسین‏.
  38. طاهری، حبیب‌الله (1385). «عقده حقارت و راهکارهای درمان آن در منابع اسلامی»، پژوهش‌های فقهی، شماره4، ص5-30.
  39. طباطبایى، سید محمدحسین (1417). المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  40. طبرانى، سلیمان‌بن‌احمد (2008). التفسیر الکبیر، اردن- اربد: دار الکتاب الثقافی‏.
  41. طبرسى، فضل‌بن‌حسن‏ (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.
  42. طبرى، محمدبن‌جریر (1412). جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
  43. طوسی، خواجه نصیرالدین (1360). اخلاق ناصری، تهران: خوارزمی.
  44. طیب، عبدالحسین‏ (1369). اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: اسلام‏.
  45. فخر رازى، محمدبن‌عمر (1420). التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  46. فراهیدى، خلیل‌بن‌أحمد (1409). کتاب العین‏، قم: هجرت‏.
  47. فیض‌کاشانی، مولی‌محسن (بی‌تا). المحجه البیضاء، قم: دفترانتشارات اسلامی.
  48. فیومى، أحمدبن‌محمد (1414). المصباح المنیر، قم: دارالهجرة.
  49. قائمی‌مقدم، محمدرضا (1391). روش‌های تربیتی در قرآن (ج1)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت.
  50. قربانخانی، امید و سید محمود طیب حسینی (1398). «عوامل بینشی و گرایشی تفاخر در تربیت قرآنی»، آموزه‌های تربیتی در قرآن وحدیث، ش2، ص75-92.
  51. قرشى، على‏اکبر (1371). قاموس قرآن‏، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏.
  52. قرشى‌بنابى، على‏اکبر (1375). تفسیر احسن الحدیث‏، تهران: بعثت.
  53. قزوینی، محمد حسن (بی‌تا). کشف الغطاء عن وجوه مراسم الإهتداء، قم: جامعه مدرسین.
  54. قطب، سید (1425). فى ظلال القرآن‏، بیروت: دار الشروق‏.
  55. کاپلان، هارولد؛ سادوک، بنیامین (1379). خلاصه روانپزشکی (ج2)، مترجم: پورافکاری، نصرت‌الله، تهران: شرآب.
  56. کوهی، علی‌رضا (1391). «نسخة قرآن حکیم برای درمان تفاخر»؛ اخلاق، شماره7، دوره2، ص55-80.
  57. کلینى، محمدبن‌یعقوب‏ (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  58. محمدی ری شهری، محمد (1379). میزان الحکمه، تحقیق: مرکز تحقیقات دارالحدیث، قم: دارالحدیث.
  59. منسوب به امام جعفر صادق (ع) (‏1360). مصباح الشریعة، مترجم: مصطفوى، حسن‏، تهران: انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران‏.
  60. مصطفوى، حسن (1430‏). التحقیق فى کلمات القرآن‌الکریم‏، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  61. مطهری، مرتضی (1369). فطرت، تهران:صدرا.
  62. معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر.
  63. مغنیه، محمدجواد (1424). التفسیر الکاشف‏، قم: دار الکتاب الإسلامی‏.
  64. مکارم‌شیرازى، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  65. نراقی، احمد (1394). معراج السعاده، قم: جمال.
  66. نراقی، مهدی (1422). جامع السعاده، بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.
  67. ـــــــــــ (1381). ترجمه جامع السعادات: علم اخلاق اسلامی، مترجم:جلال الدین مجتبوی، تهران: حکمت.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار