سنجش مفاهیم اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

موضوع این مقاله سنجش مفاهیم اخلاقی است. هدف آن بررسی روش علمی و عملی برای اندازه‌گیری مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی است و با روش تحلیل مقایسه‌ای و اقتباس از رویکرد روان‌شناسی ـ روان‌پزشکی، پژوهش خود را پی می‌گیرد. محورهای تاریخچه، امکان و ضرورت سنجش مفاهیم اخلاقی، جدول نشانگان، طبقه‌بندی، مقیاس‌سازی و عرضهٔ نمونه‌های عملی در این جستار مطرح شده است. برخی از یافته‌های آن بدین قرارند: اندازه‌گیری و سنجش مفاهیم اخلاقی با استفاده از الگوهای تجربی روان‌شناسی و روان‌پزشکی، امری ممکن و قابل دسترس است؛ بر اساس روش سبب‌شناسی و نشانه‌شناسی در آسیب روانی می‌توانیم طبقه‌بندی جدیدی از رذایل و فضایل اخلاقی تأسیس کنیم؛ بالاترین مرحلهٔ سنجش مفاهیم اخلاقی ساخت مقیاس و آزمون است که در نمونه‌های خارجی آن، تست‌های عفو و گذشت، ارزش‌های اخلاقی مسیحیت و مقیاس عدالت توزیعی، و در نمونه‌های داخلی، مقیاس‌های حیا، صبر، شادکامی، حسادت و عقل را مشاهده می‌کنیم. براساس اصول و روش‌های مطرح شده و نمونه‌های فعلی می‌توانیم سنجش مفاهیم اخلاقی را برای دیگر ارزش‌ها و مفاهیم نیز دنبال کنیم.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing Moral Concepts

نویسنده [English]

  • Masoud Azarbayejani
چکیده [English]

This paper aims at assessing moral concepts and investigating scientific and practical approaches to measure moral concepts and values through comparative analysis and psychological & psychiatric approach. Various chapters on research literature, the possibility and necessity of assessing moral concepts, table of symptoms, categorization, scaling and some practical examples are presented in this article. Some of the findings are as follows: the assessing and measuring of moral concepts through experimental psychology & psychiatry models which is possible and attainable. By applying the approach used in etiology and symptomatology in a mental disorder, we can present a new categorization of the moral vices and virtues in this regard. The highest level in assessing moral concepts is defining scales and tests. Some of the Western examples are as follows: Forgiveness Scale, Christian Ethics Test, Distributive Justice Scale and some of the Iranian ones are: Modesty, Patience, Cheerfulness, Jealousy and Wisdom Scales. Based on the existing principles, methodologies & samples, we are able to assess the same methodology for moral concepts to measure other values and concepts as well.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • assessing moral values
  • psychological tests and scales
  • psychology of ethics
  • Islamic ethics
##قرآن کریم. ## نهج ‌البلاغه. ## آذربایجانی، مسعود: (1387)، مقیاس‌ سنجش دینداری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ## آذربایجانی، مسعود؛ و کاظم علی‌محمدی: (1389)، «ساخت و اعتباریابی آزمون شادکامی با تکیه بر اسلام»، دوفصلنامهٔ تربیت اسلامی، ش10، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ## آذربایجانی، مسعود؛ و مهدی موسوی: (1382)، معرفی مقیاس‌های دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ## آذربایجانی، مسعود؛ و مهدی موسوی ‌اصل: (1385)، درآمدی بر روان‌شناسی دین، تهران و قم، سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ## آلن، م. و و. ین: (1374)، مقدمه‌ای بر نظریه‌های اندازه‌گیری، ترجمهٔ علی دلاور، تهران، سمت. ## بهرامی، هادی: (1372)، کاربرد بالینی و تشخیصی، آزمون‌های فرافکنی شخصیت، تهران، نشر دانا. ## پرون، م. ور: (1367)، روان‌شناسی بالینی، ترجمهٔ پ. دادستان و م. منصور، تهران، ژرف. ## حسین ثابت، فریده: (1387)، «مقیاس سنجش صبر برای نوجوانان»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، ش4، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی6. ## حکیمی، محمدرضا: (1409ق)، الحیاة، ج6، تهران، نشر فرهنگ اسلامی. ## خدایاری ‌فرد، محمد؛ و همکاران: (1391)، مبانی نظری و روش‌شناسی مقیاس‌های دینداری، تهران. ## سالاری‌فر، محمدرضا؛ و همکاران: (1384)، مبانی نظری مقیاس‌های دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ## طوسی، نصیرالدین محمد: (1356)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، خوارزمی. ## علی‌محمدی، کاظم؛ و مسعود آذربایجانی: (1388)، «بررسی رابطه بین شادکامی اسلامی و شادکامی روان‌شناختی»، مجله روان‌شناسی و دین، ش7، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی6. ## کاپلان، سادوک: (1379)، خلاصه روان‌پزشکی، ترجمهٔ نصر‌ت‌الله پورافکاری. ## کاپلستون، فردریک: (1368)، تاریخ فلسفه، ج1 (یونان و روم)، ترجمهٔ سیدجلال‌الدین مجتبوی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش. ## کیلن، ملانی؛ و جودیث استانا: (1389)، رشد اخلاقی: کتاب راهنما، ج2، ترجمهٔ محمدرضا جهانگیرزاده و همکاران، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. ## گلزاری، محمود: (1379)، تهیه ابزارهایی جهت سنجش عمل به باورهای دینی و انواع حیاء و بررسی رابطهٔ دینداری و حیاء با ویژگی‌های شخصیت و سلامت روان (پایان‌نامه دکتری)، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی. ## گنجی، حمزه: (1371)، آزمون‌های روانی، مبانی نظری و عملی، مشهد، آستان قدس رضوی. ## لطف‌آبادی، حسین: (1375)، سنجش و اندازه‌گیری در علوم تربیتی و روان‌شناسی، تهران، سمت. ## مجلسی، محمدباقر: (1403ق)، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی. ## ابن مسکویه رازی، ابوعلی احمد بن محمد: (بی‌تا)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم، انتشارات بیدار. ## میردریکوندی، رحیم: (1389)، عقل دینی و هوش روان‌شناختی، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی6. ## نراقی، محمدمهدی: (1383ق)، جامع‌ السعادات، ج3، قم، اسماعیلیان. ## ولی‌زاده، ابوالقاسم؛ و مسعود آذربایجانی: (1389)، «آزمون اولیه سنجش حسادت با تکیه بر منابع اسلامی»، مجله روان‌شناسی و دین، ش10، قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی6. ## هالجین، ریچارد؛ و سوزان ویتبورن: (1386)، آسیب‌شناسی روانی، ترجمهٔ یحیی سیدمحمدی، ج2، تهران، نشر روان. ## Blackburn, S. (2008), The Oxford Dictionary of Philosophy, Oxford, Oxford University Press. ## Corsini, R. J. (1995), The Dictionary of Psychology, Amerrica. ## Hill, P. C. & Hood, R. W. (1999), Measures of Religiosity, Birmengham, Religious Education Press. ## James, W. (2002), The Varieties of Religious Experience, London &NewYork, Routledge. ## Linley, P. A. & Joseph, S. (2004), Positive Psychology in Pratice, Canada, Wiley. ## Palutzian, R. & Park, C. (2005), Handbook of the Psychology of Religion and Sprituality. ##