رویکردی دینی به اخلاق رسانه (با محوریت رسانۀ ملی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ حوزۀ علمیه و استادیار مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.

چکیده

با رویکرد ارزشی و هنجاری، همۀ کنش‌های ارادی و اختیاری انسان، بدون استثنا، محکوم قواعد و معیارهای اخلاقی‌اند و ناگزیر با یکی از الزامات دوگانه ایجابی و سلبی (بایدها و نبایدهای عقل عملی) یا شق ثالث (قطب خنثی و عاری از هر نوع الزام هنجاری بر پایۀ منطق سه‌قطبی) منطبق خواهند بود. ارتباطات جمعی، به عنوان یکی از عرصه‌های گستردۀ ارتباطات انسانی با میانجی‌گری فناوری‌های رسانه‌ای نیز علاوه بر پذیرش اجتناب‌ناپذیر این اصل جهانشمول، به دلیل برجستگی موقعیت، اهمیت و حساسیت کارکردی، گستره و عمق تأثیر، تنوع محصولات، تکثر و تعدد مخاطبان، و نقش محوری آن در بازخوانی، بازتولید، ویرایش و اشاعۀ فرهنگ، بیش از سایر عرصه‌ها به ضرورت متابعت اختیاری یا اجباری از قواعد ارزشی، دستورالعمل‌های اخلاقی و الگوهای رفتاری موجه و دارای پشتوانه‌های نظری و فرهنگی، محکوم شده‌اند. این نوشتار در صدد است تا با ارجاع به بنیادهای بینشی و ارزشی اسلام، الزامات و مرجحات عام هنجاری و باید‌ها و نبایدهای اخلاقی هدایت‌گر ارتباطات جمعی را با رویکردی دینی و با هدف تأمین یکی از ملزومات حرفه‌ای یک رسانۀ دینی یا دارای رسالت و کارکرد دینی، استنباط و عرضه کند.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Religious Approach to Media Ethics (with a Focus on the National Television)

نویسنده [English]

  • Sayyed Hossein Sharafoddin
چکیده [English]

With an axiological and normative approach, all voluntary and volitional actions of human beings are governed, with no exceptions, by ethical rules and norms and, thus, quite inevitably, they will be consistent with one of the dual types of affirmative or negative obligations (the “Dos” and “Don’ts” of the practical intellect) or the third type (the neutral pole, which is void of any kind of normative obligation based on the triple-poles logic). Moreover, the Mass media, as one of the vast domains of human communications with the mediation of media technologies, and due to the prominence of its position, its functional significance and sensitivity, the scope and the depth of its influence, the diversity of its products, the diversity and abundance of its audience, and its pivotal role in reviewing, reproducing, editing and promoting the culture, in addition to the inevitable acceptance of this universal principle, is bound, more than any other area, to a mandatory or optional conformance with the axiological rules, moral instructions, and justifiable patterns of behavior which enjoy theoretical and cultural support. The present paper seeks to educe and present the general normative preferences and obligations and the guiding ethical dos and don’ts of the mass media with a religious approach and with the purpose of providing one of the professional requirements of a religious media or one with a religious mission and function.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavior
  • Axiom
  • norm
  • Ethics
  • Jurisprudence
  • Professional Ethics
  • Media
##آلموند، برندا (1386)، اخلاق کاربردی، ترجمۀ حامد حاجی حیدری، راهبرد، ش9، بهار، ص214-233.  ##
احمدی، بابک (1380)، معمای مدرنیته، نشرمرکز، تهران، چاپ دوم. ##
اسماعیلی، محسن (1385)، «تعامل حقوق و اخلاق در رسانه‌ها»، فصلنامۀ رسانه، سال هفدهم، ش 66، تابستان، ص9-29. ##
برن، اگ و نیم کوف (1353)، زمینۀ جامعه‌شناسی، ترجمۀ امیرحسین آریان‌پور، فرانکلین، تهران، چاپ هفتم. ##
پارسانیا، حمید (1382)، «نسبت فقه سیاسی و فلسفۀ سیاسی»، فصلنامۀ علوم سیاسی، ش21، بهار، ص7-18. ##
پرز دوکوئیار، خاویر (1377)، تنوع خلاق ما، ترجمۀ گروه مترجمان، مرکز انتشارات کمیسیون ملی یونسکو در ایران، تهران. ##
جمعی از نویسندگان (1386)، اخلاق کاربردی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
جوادی آملی، عبدالله (1377)، مبادی اخلاق در قرآن، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج10، مرکز نشر اسراء، قم. ##
چلبی، مسعود (1375)، جامعه‌شناسی نظم، نشر نی، تهران. ##
خانیکی، هادی (1388)، «چهارچوبی برای پژوهش در اخلاق رسانه»، فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال چهارم، ش1و2، ص 79- 92. ##
خزاعی، زهرا (1389)، اخلاق کاربردی: ماهیت، روش‌ها و چالش‌ها، در کتاب جستارهایی در اخلاق کاربردی، جمعی از نویسندگان، دانشگاه قم، قم، ص17- 48. ##
دفلور، ملوین، اورت ای، دنیس (1383)، شناخت ارتباطات جمعی، ترجمۀ سیروس مرادی، دانشکدۀ صداوسیما، تهران. ##
زرگر، افشین (1386)، «نظریۀ هنجاری روابط بین‌الملل در جهان معاصر»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال بیست و یکم، ش3، پاییز، ص599- 634. ##
سنی مان، پی. جی (1375)، اخلاق رسانه‌ای: نگرشی بر مبنای فرایض اخلاقی، در کتاب: جمعی از نویسندگان، نگاهی دیگر به اخلاق رسانه‌ای، ترجمۀ محمود حقیقت کاشانی و دیگران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، تهران. ##
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1393)، المیزان فی تفسیر القرآن، دارالکتاب الاسلامی، قم، الطبعة الثالثة. ##
طبرسی، فضل بن حسن (1380)، آداب دینی، ترجمۀ احمد عابدی، نشر زائر، قم. ##
فرونمن، ا. س؛ دویبروج، د. (1375)، در جستجوی اصول اخلاقی رسانه‌ها، در کتاب: نگاهی دیگر به اخلاق رسانه‌ای (مجموع مقالات)، ترجمۀ محمود حقیقت کاشانی و دیگران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، تهران. ##
فنایی، ابوالقاسم (1389)، اخلاق دین‌شناسی، نگاه معاصر، تهران. ##
فنایی، ابوالقاسم (1384)، دین در ترازوی اخلاق، مؤسسۀ فرهنگی صراط، تهران. ##
قراملکی، احد فرامرز (1382)، اخلاق حرفه‌ای، تهران. ##
گرین، رونالد. م. (1374)، اخلاق و دین، ترجمۀ صادق لاریجانی، در کتاب: فرهنگ و دین، برگزیده مجموعه مقالات دایرة المعارف دین، ویراستۀ میرچا الیاده، طرح نو، تهران.
گلیسر، داریل (1378)، نظریۀ هنجاری، در دیوید مارش و جری استوکر، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمۀ امیرمحمد حاجی یوسفی، پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، ص49- 81. ##
ماری، وارنوک (1389)، جایگاه آیریس مرداک در اخلاق‌شناسی روزگار ما، ترجمۀ مصطفی ملکیان، در کتاب: حدیث آرزومندی، نگاه معاصر، تهران، ص165-206. ##
مصباح یزدی، محمدتقی (1384)، معارف قرآن (خداشناسی)، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، قم، چاپ پنجم. ##
مصباح یزدی، محمدتقی ، (1372)، اخلاق در قرآن، امیرکبیر، تهران. ##
مصباح یزدی، محمدتقی ، (1386)، نظریۀ حقوقی اسلام، مؤسسۀ جاول، قم. ##
مصباح یزدی، محمدتقی ، (1374)، دروس فلسفه اخلاق، اطلاعات، تهران. ##
مطهری، مرتضی (1374)، تعلیم و تربیت در اسلام، صدرا، قم، چاپ بیست و ششم. ##
مطهری، مرتضی ، (1380)، مجموعۀ آثار، ج3، صدرا، قم، چاپ هشتم.  ##
معتمدنژاد، کاظم (1385)، «اصول اخلاقی حرفه روزنامه‌نگاری»، فصلنامۀ رسانه، ش66، تابستان 1385، ص31-76. ##
مک براید (ویراسته)، شن (1375)، یک جهان، چندین صدا، گزارش کمیسیون بین‌المللی مطالعۀ مسائل ارتباط، ترجمۀ ایرج پاد، سروش، تهران. ##
مک کوایل، دنیس (1382)، درآمدی بر نظریۀ ارتباطات جمعی، ترجمۀ پرویز اجلالی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، تهران. ##
نوذری، حسینعلی (1384)، نظریۀ انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، آگاه، تهران. ##
وایت، رابرت. ای (1385)، «عوامل اجتماعی و سیاسی توسعۀ اخلاق ارتباطات»، فصلنامۀ رسانه، ش66، تابستان1385، ص 137-172. ##
ورسلی، پیتر (1378)، نظم اجتماعی، ترجمۀ سعید معیدفر، مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی تبیان، تهران. ##
ویلیامز، کوین (1386)، درک تئوری رسانه، ترجمۀ رحیم قاسمیان، ساقی، تهران. ##
وینسترا، ک.؛ اف. پی. کاسوما (1375)، در کتاب: نگاهی دیگر به اخلاق رسانه‌ای (مجموع مقالات)، ترجمۀ محمود حقیقت کاشانی و دیگران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، تهران.  ##
هلاکویی، فرهنگ (1356)، جامعۀ امروز، جلالی، تهران. ##
A Global Ethic For Global Politics And Economics , Hans Kung; New york , Oxford , Oxford university , press , 1998. pp. 91-113. ##