اعتمادگرایی اخلاقی در رسائل مشرقی ابن‌سینا

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفۀ غرب، دانشگاه مفید

2 دانشیار دانشگاه مفید.

چکیده

اخلاق ابن‌سینا در «رسائل مشرقی»[1] به میزان کسب معرفت از عالم بالا بستگی دارد؛ یعنی هر قدر معرفت افراد به عالم فرشتگان و عقول بیش‌تر باشد، آن‌ها انسان‌های اخلاقی‌تری خواهند بود. وی در این رسائل، افراد را از لحاظ توانایی در کسب این نوع معرفت، به دو دستۀ برادران حقیقت و غیر آنان تقسیم می‌کند. در قسمت اول این مقاله، با تأکید بر این نکته، نشان می‌دهیم که عامل ممیز میان این افراد، معرفت‌شناسانه و در حقیقت، به میزان علم و دانش آن‌ها است. در ادامه نیز تلاش ابن‌سینا را برای گذر از این تفاوت معرفت‌شناسانه ـ که عامل تمایز بین افراد در داستان‌های مشرقی است ـ بیان کرده، سعی او را در رسیدن به ادراکی واحد از امر اخلاقی در قالب طرح معرفت‌شناسی اعتمادگرا بررسی خواهیم کرد. در ادامه نیز از زمینه‌های طرح اعتمادگرایی نزد ابن‌سینا سخن می‌گوییم. در پایان، چگونگی از بین رفتن دوگانگی معرفت‌شناختی مطرح در اخلاق ابن‌سینا را توضیح خواهیم داد. [1]. منظور ما در این مقاله از رسائل مشرقی، سه داستان تمثیلی رسالة الطیر، حی بن یقظان و سلامان و ابسال است؛ و تنها برای تمییز این رسائل از سایر آثار ابن‌سینا از این عنوان استفاده کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Moral Reliabilism in Mashreghi treatises of Avicenna

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hani Ja'farian 1
  • Mir Sa'eid Mousavi Karimi 2
چکیده [English]

Avicenna's ethics in  Mshreghi treatises[1] Depends on the acquired knowledge from the high world. This means, the more knowledge of people to the world of angels and minds make them to be more moral persons. In this treatise, Avicenna divides people that are able to obtain this kind of knowledge into two categories; the brothers of the truth and other persons. In the first part of this article we emphasize and show that the criterion of distinction between these people is the amount of their knowledge. Then Avicenna tried to pass the epistemological differences between individuals in the Mashreghi stories by trying to achieve the same perception of the moral epistemology in the pattern of trustful epistemology which we will talk about in this research. The fondations of reliabilism in the Avicenna's works and finally the obviation of epistemological dualism in Avicenna's ethics are the other issues we will discuss about in this article. [1] . by "Mashreghi treatises" in this article we mean three stories in Avicenna's work: Resalat-ol-teir, Hayy-ebn-yaghzan, Salsman and Absal. We use this title only to distinguish these stories from the other works of Avicenna.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna (Ibn Sina)
  • Ethics
  • Epistemology
  • Reliabilism
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1331)، طبیعیات دانشنامۀ علائی، مقدمه و تصحیح سیدمحمد مشکوة، سلسلۀ انتشارات انجمن آثار ملی، تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳۷۵)، اشارات و تنبیهات، ترجمه و شرح از حسن ملکشاهی، انتشارات سروش، تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳85)، الهیات از کتاب نجات، ترجمۀ سیدیحیی یثربی، انتشارات بوستان کتاب، قم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳88)، نفس شفا، ترجمه و شرح از حسین ناییجی، انتشارات مؤسسۀ امام خمینی، قم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳۸۹الف)، رسالة الطیر، ترجمۀ شهاب الدین سهروردی، در «ابن‌سینا و تمثیل عرفانی»، گردآوری و تألیف هانری کربن، انتشارات سوفیا، تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳۸۹ب)، حی ابن یقظان، ترجمه و شرح جوزجانی، در «ابن‌سینا و تمثیل عرفانی»، گردآوری و تألیف هانری کربن، انتشارات سوفیا، تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳۸۹ج)، سلامان و ابسال، ترجمۀ نصیرالدین طوسی، در «ابن‌سینا و تمثیل عرفانی»، گردآوری و تألیف هانری کربن، انتشارات سوفیا، تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (۱۳90)، الهیات از کتاب شفا، ترجمۀ ابراهیم دادجو، انتشارات امیرکبیر، تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1391)، تحفه، ترجمۀ ضیاءالدین دری، در «مجموعه رسائل شیخ الرئیس ابن‌سینا»، تصحیح و توضیحات سیدمحمود طاهری، انتشارات آیت اشراق، قم.
پولاک، جان (1385)، جوزف کراز، نظریه‌های امروزین شناخت، ترجمۀ علی حقی، انتشارات بوستان کتاب، قم.
جوزجانی (۱۳۸۹)، شرح بر حی ابن یقظان، در «ابن‌سینا و تمثیل عرفانی»، گردآوری و تألیف هانری کربن، انتشارات سوفیا، تهران.
حسن زادۀ آملی، حسن (1389)، دروس شرح اشارات و تنبیهات (نمط سوم، جلد اول)، انتشارات آیت اشراق، قم.
خزاعی، زهرا (1389)، «فلسفۀ اخلاق و معرفت‏شناسى»، پژوهش‌های فلسفی‌ـ‌کلامی، شماره‌های13و 14: 19-35.
ساوی، سهلان (1370)، شرح رسالة الطیر ابن‌سینا، به اهتمام محمدحسین اکبری، انتشارات الزهرا، تهران.
نصری، عبدالله؛ و جلال پیکانی (1389)، «نقد و بررسی نظریۀ اعتمادگرایی فرایندی در «باور موجه چیست؟» حکمت و فلسفه، سال ششم، شمارۀ اول: 109-130.