بررسی تطبیقی ابعاد انگیزش اخلاقی در اندیشة علامه‌طباطبایی و فینیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ماهیت عامل انگیزش اخلاقی، درونی یا برونی بودن و خودمحور یا غیرخودمحور بودنِ آن، ازجمله ابعاد بحث انگیزش اخلاقی در حوزۀ روان‌شناسی اخلاق هستند. جان‎فینیس، اندیشمند مسیحی معاصر، با تکیه بر ظرفیت‎ها و قوای طبیعی انسان و با رهیافتی درون‌گرایانه، ریشۀ انگیزۀ اخلاقی را در داشته‎های طبیعیِ فاعل اخلاقی جست‌وجو می‌کند و آن را غیرخودمحور جلوه می‎دهد. علامه‌طباطبایی نیز با رهیافتی غیرخودمحورانه بر ظرفیت‎های طبیعی انسان تأکید و تحقق انگیزۀ اخلاقی را در بستر ترکیبی از امیال طبیعی و عقلانیت انسان تبیین کرده است. بررسی اندیشۀ این‌دو در بُعد روان‌شناسی اخلاق نشان می‎دهد این‌دو دیدگاه در رهیافت درون‌گرایانه و برون‎گرایانه و تبیین فرایند ایجاد انگیزۀ اخلاقی با یکدیگر متفاوت هستند؛ علاوه‌براین، در تبیین عامل اصلیِ انگیزش نیز با یکدیگر متفاوت‌اند؛ زیرا در نگرش فینیس انگیزه تنها درصورتی اخلاقی خواهد بود که در راستای خیرهای پایه باشد؛ اما علامه عنصر اصلی را در تبدیل شدن انگیزه به انگیزۀ اخلاقی، رضایت الهی می‎داند. این مقاله تلاش می‌کند با روش تحلیلی، اندیشۀ این‌دو را دربارۀ ابعاد انگیزش اخلاقی بازسنجی و مقایسه کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Allameh Tabataba'i and Finiss on Moral Motivations: A Comparative Study

نویسنده [English]

  • rahim dehghan
Assistant Professor, Faculty of Religions and Theology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the psychology of ethics, there is a question concerning the true nature of moral motivations; are they internal or external motivations, are they self-controlled or not? The contemporary Christian scholar, John Finiss, claims with an internalistic approach that moral motivations come from our natural capabilities and faculties, so that they cannot be self-controlled. Allameh Tabataba'i also emphasizes on the human capabilities in the context of moral motivations, with a similar internalistic approach, but he explains the realization of moral motivations as a result of the combination of the natural desires and rationality. However, there is differences between their approaches to internalism and externalism and their explanations of moral motivations in the psychology of ethics. Furthermore, they determine different things as the main factor in moral motivation. Finiss regards a motivation as moral only when it is towards the basic goods; Allameh Tabataba'i considers moral motivations as ones that are in keeping with the Divine consent. In this paper, the thoughts of these two thinkers on the moral motivations are studied comparatively by an analytical methodology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral Motivations
  • Morale of Action
  • Internalism
  • Externalism
  • Allameh Tabataba'I
  • Finiss

مراجع

1. قرآن کریم
2. طباطبایى، محمد حسین (1371)، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 7، اسماعیلیان، قم.
3. طباطبایى، محمد حسین(1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، 5جلد، صدرا، تهران.
4. طباطبایى، محمد حسین(1388)، ترجمه و شرح بدایة الحکمة، ج2، ترجمۀ علی شیروانی، موسسه بوستان کتاب، قم.
5. طباطبایى، محمد حسین(1374)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، 20 جلد، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
6. طباطبایى، محمد حسین(1387 [الف])، روابط اجتماعى در اسلام به ضمیمه چند رساله دیگر، موسسه بوستان کتاب، قم.
7. طباطبایى، محمد حسین(1362)، نهایه الحکمه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
8. طباطبایى، محمد حسین(1387 [ب])، بررسی‌های اسلامی، ج1، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، بوستان کتاب، قم.
9. فرانکنا، ویلیام کِی (1389)، فلسفۀ اخلاق، ترجمه هادی صادقی، با مقدمۀ مصطفی ملکیان، کتاب طه، قم.
10. فنایی، ابولقاسم (1384)، دین در ترازوی اخلاق، موسسه فرهنگی صراط، تهران.
11. مک ناوتن، دیوید (1380)، بصیرت اخلاقی، ترجمه محمود فتحعلی، انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم.
11. Finnis, John (1998), Aquinas, Moral, Political, and Legal Theory, Oxford University press, United States.
12. Finnis, John (1983), Fundamentals of Ethics, Georgtownuniversity press, Washington
13. Finnis, John (2011[a]), Human Rights and Common Good, Collected Essays: Volume III, Oxford University press, United States.
14.  Finnis, John (2011[b]), Intention and Identity, Collected Essays: Volume II, United States, Oxford University Press, Oxford.
15. Finnis, John  (1987), Joseph Boyle and Germain Grisez, 'practical principles, Moral Truth, and Ultimate Ends, Noter Dame Law School, NDLScholarship , Scholarly Works, in American Journal of Jurisprudence, 32, [pp99- 151].
16.  Finnis, John (1980), Natural Law and Natural Rights, Oxford University Press, Oxford.
17. Finnis, John (2011[c]), Reason in Action, (Collected Essays: Volume I), Oxford University press, Oxford.
18. Keown, John and Robert P.George (ed) (2013), Reason, Morality,and Law, The Philosophy of John Finnis, Oxford University Press, United Kingdom.
19. McDowell, John (1995), ‘Might There Be External Reasons?’, in J.E.J. Altham and R. Harrison (eds), Mind, World, and Ethics, Cambridge University Press, Cambridge.
20. Nagel, Thomas (1978), the Possibility of Altruism, Chichester, Princeton University Press.
21. Oderberg, David S. & Timothy Chappell (eds) (2004), Human Values; New Essays on Ethics and Natural Law, Macmillan division of St. Martin’s Press, LLC and of Palgrave Macmillan Ltd.
22. R. Jay Wallace (1998), "Moral motivation" in: Edward Craig, Ed. Routledge Encyclopedia of Philosophy, Version 1.0.
23. Williams, Bernard (1981), Moral Luck, Cambridge University Press, Cambridge.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار