خودفریبی از منظر روان‌شناسی و اخلاق با تأکید بر اندیشة آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 دانشجوی دکتری گرایش اخلاق دانشگاه معارف اسلامی.

چکیده

خودفریبی پدیده‎ای شایع است که هرکس آن را در حیات خود تجربه می‎کند؛ بااین‌حال تبیین چیستی و عوامل شکل‎گیری آن چندان ساده نیست. در خودفریبی شخص به عملی اقدام می‎کند که باعث ایجاد باور و شناخت خطا برای او می‎شود. این تعریف اجمالی بسیاری را قانع نکرده و آنان را برآن داشته است تا با نظر به مفهوم فریب، خودفریبی را تعریف کنند. مشابه‌سازی این‌دو پدیده به تناقض و چاره‌اندیشی برای برون‌رفت از آن منجر شده است.
در تراث اسلامی اگرچه واژۀ خودفریبی به‎کار نرفته، اما به‌نیکی به زمینه‎های رخ دادن این پدیده ذیل بحث غرور اشاره شده است. از منظر اسلامی می‎توان ده عامل را برای خودفریبی برشمرد که با التفات به آن‌ها از خودفریبی پرهیز کرد.
این مقاله که از شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی بهره می‎برد، نخست نگاه گذرایی به تعریف و ماهیت خودفریبی می‌کند، سپس عوامل روان‌شناختی ـ معرفتی شکل‎گیری آن را از منظر اسلامی، به‌ویژه با تکیه بر اندیشۀ آیت‌الله جوادی آملی بررسی می‎کند. درنهایت به بررسی اخلاقی این پدیده خواهد پرداخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Self-Deception in Psychology and Ethics with an Emphasis on the Views of Ayatollah Javadi Amoli

نویسندگان [English]

  • mahdi alizadeh 1
  • ali akbar teymory 2
1 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
2 دانشجوی دکتری گرایش اخلاق دانشگاه معارف اسلامی.
چکیده [English]

Self-deception is a common phenomenon, which every human being experiences it in his/her life. However, it is not easy to explain its nature and the effective factors in its formation. In self-deception, the individual does something that brings him/her wrong belief and false knowledge. This brief definition was not acceptable for many scholars and made them redefine self-deception by appealing to the very concept of deception. The assimilation of these two phenomenon leads to contradiction and, then, to finding a way out of this problem. Although the term self-deception has not appeared in Islamic heritage, the background of its occurrence has been well discussed under another, which is arrogance. According to Islamic views, there are ten factors for self-deception, which being aware of them, individuals can keep themselves away from self-deception. This paper, which has a descriptive-analytic methodology, in the first place looks at the definition and nature of self-deception, and then turns to the epistemic-psychological factors in its formation according to the Islamic views, especially the views of Ayatollah Javadi Amoli. At the end there is a discussion on the ethical implications of this phenomenon.

کلیدواژه‌ها [English]

  • self-deception
  • Deception
  • Epistemic Error
  • Knowledge
  • Intention for Deception
  • Ethics
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
جوادی آملی، عبدالله (1383)، تسنیم تفسیر قرآن کریم، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1385)، مبادی اخلاق در قرآن ، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1386الف)، رحیق مختوم، إسراء، قم. (رحیق مختوم 1386 در متن با 1386الف تبدیل شود.)
جوادی آملی، عبدالله(1386ب)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، إسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1387)، تسنیم تفسیر قرآن کریم، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1389الف)، جامعه در قرآن، إسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1389 ب)، حکمت عملی و نظری در نهج‌البلاغه، إسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1389ج)، دنیاشناسی ودنیاگرایی در نهج‌البلاغه، إسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1390الف)، تسنیم تفسیر قرآن کریم، إسراء،قم.
جوادی آملی، عبدالله(1390ب)، معرفت شناسی در قرآن، إسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1391)، ادب قضا دراسلام، إسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1392)، تسنیم تفسیر قرآن کریم، إسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله، باشگاه خبرنگاران جوان، [دسترسی در 30 شهریور 1395].  www.yjc.ir/fa/ 118680
خمینی، روح‌الله (1378)، آداب الصلاة، مؤسسه نظیم و نشرآثار امام‌خمینی (ره)، تهران.
شجاعی، ‌محمدصادق (1388)، نظریه‌های انسان سالم با نگرش به منابع اسلامی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی (ره)، قم.
طباطبایی، محمدحسین (1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
غزالی، ابوحامد محمد (2008)، منهاج العابدین الی جنة رب العالمین، دارالکتب العلمیة، بیروت.
فیض کاشانی، ملامحسن (1382)، الحقایق فی محاسن الاخلاق، دارالکتب الاسلامی، قم.
فیض کاشانی، ملامحسن(1421)، المحجه البیضاء فی تهذیب الاخلاق، صححه و علق علیه علی‌اکبر غفاری،  مؤسسه النشر الاسلامی، قم.
کریمی، یوسف (1390)، روان‌شناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم وکاربردها)، ارسباران، تهران.
مصباح یزدی، محمدتقی (1388)،  به‌سوی او، مؤسسه امام‌خمینی، قم.
نراقی، محمدمهدی (1387)، جامع‌السعادات، اسماعیلیان، قم.
Barnes Annette, 1997, Seeing  through self-deception, Cambridge University Press, New York.
Carson Thomas L., 2010, Lying and Deception Theory and Practice, Oxford New York.
Deweese Boyd, Ian, 2012, Self-Deception", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, (Ed) Edward N. Zalta, http://plato.stanford.edu/archives/spr2012/entries/self-deception.
Leeuwen Neil Van, 2013, Self-deception, in The International Encyclopedia Mele Alfred R. 1987, Irrationality An Essay on Akrasia , Self-deception and
of Ethics, (Ed)Hugh LaFollette, Wiley-Blackwell.
Self-control, Oxford University Press, New York.
Mele Alfred R., 2001, Self-Deception Unmasked, Princeton University Press, United States of America.
Mele Alfred, 2003, Intentional Action: controversies data and core hypotheses, Philosophical Psychology, Volume 16, p 325-340.
Mele Alfred, 2010, Self-Deception and Delusions, in Delusion andSelf-Deception, (Ed) Tim Bayne and Jordi Fernández, Psychology Press, New York.