پژوهشی دربارۀ ماهیت گزاره‌های زبان اخلاق سینوی: بدیهی یا مشهور؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فلسفه غرب دانشگاه مفید

2 عضو هیئت علمی دانشگاه مفید

چکیده

ابن‌سینا معتقد است حقیقت عالم طبیعت، از صور افاضه‌شده از عقل فعال تشکیل شده است که به‌ترتیب خاصی کنار یکدیگر قرار گرفته و کلیت واحدی را به‌وجود آورده‌اند. انسان نیز با افعال خود، صورت‌هایی را به این کلیت اضافه می‌کند. اگر صورت اضافه‌شده، معلول درک عقلانی وی و هماهنگ با نظام واحد صورت‌های عالم باشد، رفتار وی اخلاقی است؛ وگرنه اخلاقی نخواهد بود. زبان اخلاق نیز نشان‌دهندۀ این وحدت یک‌پارچه است و صدق آن مطابقِ عالم خارج؛ بنابراین، لازمۀ دیدگاه ابن‌سینا این است که زبان اخلاق باید راوی صادقی از وضع عالم باشد؛ اما ظاهر سخن او به‌گونه‏ای است که او نمی‌پذیرد زبان اخلاق این ویژگی را دارد؛ ازاین‌رو، ذیل بررسی انسان‌شناسی اخلاقی بوعلی خواهیم گفت اصل توجه او به مخاطبانش است و نشان می‌دهیم به‌نظر او صدق زبان اخلاق، به مخاطبانش بستگی دارد. در این مقاله، ابتدا هستی‌شناسی اخلاق ابن‌سینا را می‌کاویم و در ادامه، مخاطبان اخلاق وی را بررسی و ویژگی زبان اخلاق را برای هریک مشخص می‌کنیم.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature of the Linguistic Propositions of Avicennian Ethics: Obvious or Well-known

نویسندگان [English]

  • Mohammad-Hani Jafariyan 1
  • Mir-Said Musavi Karimi 2
چکیده [English]

Avicenna believed that the reality of the natural world is composed of forms emanated from the active intellect, which are put together in a certain order and have made a single whole. Human being adds some form to this whole by his actions, too. When the added form is the result of his intellectual understanding and in concert with the united system of the world forms, his behavior is ethical; otherwise, it is not ethical. The language of ethics also shows this integrated unitedness, and its truth corresponds with the external world. Therefore, Avicenna’s view required that the language of ethics be a truthful speaker of the external world. However, his words appear so that he doesn’t accept that the language of ethics has such a property. So, in light of the examination of Avicenna’s ethical anthropology, we shall say that his main attention is towards his audiences and show that in his view the truth of the language of ethics depends on its audiences. In this paper, we first analyze the ontology of Avicenna’s ethics, and then we shall examine the audiences of his ethics and the properties of the language of ethics for each one of them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • ontology of ethics
  • epistemology of ethics
  • anthropology of ethics
  • language of ethics
 ابن‌‌سینا (1361)،  سماء طبیعی، ترجمه و شرح از محمدعلی فروغی، امیرکبیر، تهران.
 ابن‌‌سینا (۱۳۷۵)، اشارات و تنبیهات، ترجمه و شرح از حسن ملکشاهی، سروش، تهران.
ابن‌‌سینا (1383الف)، طبیعیات دانشنامۀ علائی، مقدمه، حواشی و تصحیح: محمد مشکوة، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
ابن‌‌سینا (1383ب)، منطق دانشنامۀ علائی، تصحیح: محمد معین، دانشگاه بوعلی‌‌سینا، همدان.
ابن‌‌سینا (1385)، الهیات نجات، ترجمۀ یحیی یثربی، بوستان کتاب، قم.
 ابن‌‌سینا (1388)،  نفس شفا، ترجمه و شرح از حسین ناییجی، موسسۀ امام خمینی، قم.
ابن‌‌سینا (۱۳۸۹الف)، حی‌بن‌یقظان، در ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، گردآوری و تألیف: هانری کربن. سوفیا، تهران.
 ابن‌‌سینا (۱۳۸۹ب)، رسالة‌الطیر، در ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، گردآوری و تألیف: هانری کربن. سوفیا، تهران.
 ابن‌‌سینا (۱۳۸۹ج)، سلامان و ابسال، در ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، گردآوری و تألیف: هانری کربن، سوفیا، تهران.
ابن‌‌سینا (1390)، الهیات از کتاب شفا، ترجمۀ ابراهیم دادجو، امیرکبیر، تهران.
ابن‌‌سینا (1391الف)، برهان شفا، ترجمه و تفسیر مهدی قوام‌صفری، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران.
ابن‌‌سینا (1391ب)، مبدأ و معاد، ترجمۀ محمود شهابی خراسانی، در مجموعۀ رسائل شیخ‌الرئیس ابن‌سینا، تصحیح و توضیحات: محمود طاهری، آیت اشراق، قم.
 ابن‌‌سینا (1393)، فن شعر شفا، ترجمۀ مهدی زرقانی و محمدحسن حسن‌زادۀ نیری، در رساله‌های شعری فیلسوفان مسلمان، سخن، تهران.
ابن‌‌سینا (1405)، منطق‌المشرقیین، منشورات مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی، قم.
 ابن‌‌سینا (بی‌تا)، فی اقسام العلوم العقلیه، در تسع رسایک فی الحکمه و الطبیعیات، دارالکتاب المصری، مصر.
حسن‌زادۀ آملی، حسن (1389)، دروس شرح اشارات و تنبیهات، آیت اشراق، قم.
جعفریان، محمدهانی و دیگران (1393)، «معنا و متعلق شهود عقلی در طرح اخلاق مشرقی ابن‌‌سینا» تاریخ فلسفه، سال پنجم، شمارۀ اول، پیاپی 17، ص 169- 186.
جعفریان، محمدهانی و میر‌‌سعید موسوی کریمی (1392)، «گستره و محدودۀ شهود عقلی در اخلاق مشرقی ابن‌‌سینا» نقد و نظر، سال هجدهم، شمارۀ سوم، پیاپی 71، ص 51- 64.
 ــــــــــــ (1393)، «اعتمادگرایی اخلاقی در رسائل مشرقی ابن‌‌سینا» اخلاق وحیانی، سال سوم، شمارل اول، پیاپی 7، ص 57-70.
قوام‌صفری، مهدی (1391)، شرح بر برهان شفا، در برهان شفا، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران.
ملکشاهی، حسن (1375)، شرح بر اشارات و تنبیهات، در اشارت و تنبیهات. سروش، تهران.