بررسی و نقد شبکه معنایی مفاهیم دینی ـ اخلاقیِ قرآن از دیدگاه ایزوتسو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

تمایز میان مفاهیم اعتقادی و دینی با مفاهیم اخلاقی در میان اندیشمندان مسلمان مسئله‎ای بدیهی به نظر می‎رسد؛ اما ایزوتسو با طرح نظریه شبکه معنایی مفاهیم دینی و اعتقادی این مسئله را با چالش مواجه کرده است. در این شبکه معنایی، مفاهیم دینی و اعتقادی با مفاهیم اخلاقی یکسان و در یک شبکه قرار دارند و گاهی نیز با یکدیگر مترادف شده‎اند. مفاهیم اخلاقی در این شبکه بر اساس تضاد بنیادین میان کفر و ایمان به دو طبقه کلی تقسیم شده اند و بر طبق آنها تمام انسان‎ها در آیات قرآن بر اساس تقسیم به دو گروه مومن و کافر، از هیچ صفت اخلاقی مشترک برخوردار نیستند. اولین انتقاد بر این نوع شبکه بندی، وجود انسان مسلمان به عنوان حد وسط است که از هر دو نوع فضایل اخلاقی نیک و بد برخوردار است. دیدگاه ایزوتسو اگر چه با ادعای انحصار به بافت درونی قرآن طرح شده، اما این ادعا با عبارات دیگر او و آیات دیگر و روایات دینی سازگار نیست و بر خلاف دیدگاه مشهور اندیشمندان اسلامی است که آن نیز مستند به بافت درونی متون دینی و از جمله قرآن است. مطابق با همین انتقادات رویکرد او در مورد صفت حلم و جاهلیت نیز با اشکالات متعدد مواجه می‎شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

eviewing and criticizing the semantic network of religious-ethical concepts in the Qur'an in the view of Izutsu

نویسنده [English]

  • seyed mohsmmsd akbarian
Faculty member
چکیده [English]

The distinction between belief and religious concepts with moral concepts seems to be an obvious issue among Muslim thinkers; But Izutsu has faced a challenge to this problem by proposing the semantic network theory of religious and belief concepts. In this semantic network, religious and belief concepts are the same as moral concepts and are located in the same network, and sometimes they have become synonymous with each other. Ethical concepts in this network are divided into two general classes based on the fundamental conflict between disbelief and faith, and according to them, all human beings in the verses of the Qur'an, based on the division into two groups of believers and unbelievers, do not have any common moral qualities. The first criticism of this type of networking is the existence of the Muslim man as a middle ground, who has both good and bad moral virtues. Although Izutsu's point of view is proposed with the claim of exclusiveness to the inner texture of the Quran, but this claim is not compatible with his other expressions and other verses and religious traditions and is contrary to the famous view of Islamic thinkers, which is also documented on the inner texture of religious texts, including the Qur'an. Is. According to these criticisms, his approach regarding the attribute of humility and ignorance is also faced with many problems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semantic network
  • "
  • moral concepts "
  • religious concepts "
  • classification
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‏جزى، محمد بن احمد، التسهیل لعلوم التنزیل‏، بیروت، شرکة دار الأرقم بن أبی الأرقم‏، 1416ق.
  3. ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الإمام أحمد بن حنبل‏، محقق: عامر غضبان و دیگران، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1416ق.
  4. ابن‎ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، بیروت، دار الفکر، بی‎تا.
  5. ایزوتسو، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‎ای، تهران، فروزان، 1378ش.
  6. ـــــــ ، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1361ش.
  7. بخارى، محمد بن اسماعیل‏، صحیح البخاری‏، محقق: وزارة الأوقاف، قاهره، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، چاپ دوم، 1410ق.
  8. بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، مصحح: محمد عبدالرحمن‏ مرعشلى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، 1418ق.
  9. جوادی، محسن، نظریه ایمان در عرصه کلام وقرآن، قم، معاونت امور اساتید معارف اسلامی، 1376ش.
  10. جوادی آملی، شریعت در آینه معرفت، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجا، 1372ش.
  11. خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار، چاپ بیست و چهارم، 1380ش.
  12. زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏، مصحح: مصطفی، حسین احمد، بیروت، دار الکتاب العربی‏، چاپ سوم، 1407ق.
  13. سمرقندی، نصر بن محمد، بحر العلوم، عمر عمروی، بیروت، دارالکفر، 1416ق.
  14. شریف مرتضى‏، على بن الحسین، الذخیرة فی علم الکلام‏، محقق: سید احمد حسینی، مؤسسة النشر الإسلامی‏، قم‏، 1411ق.
  15. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، مصحح: محمد خواجوی، قم، بیدار، چاپ دوم، 1361ش.
  16. طباطبایى، محمدحسین، تعالیم اسلام، قم، بوستان کتاب، 1387ش.
  17. طوسى‏، محمد بن حسن، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت، دار الأضواء، چاپ دوم، 1406ق.‏
  18. ـــــــــــــــــــ، التبیان فی تفسیر القرآن‏، مصحح: عاملى، احمد حبیب‏، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، بی تا.
  19. مصطفوی فرد، حامد، طبقه‎بندی دین‎پایه علوم، رهیافت‎هایی درعلوم قرآن و حدیث، تابستان 1396، ش98.
  20. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏، قم، صدرا، چاپ هشتم، 1372ش.
  21. ــــــــــــــ، انسان و ایمان، تهران، صدرا، 1382ش.
  22. معصومی همدانی، حسین، بحثی در زبان اخلاقی قرآن، نشر دانش، ش9، اردیبهشت 1361ش.
  23. Hick, John, Disputed Questions in Theology and the Philosophy of Religion, Yale, New York University Press, 1993.
  24. Hood, Ralph. W, Hill, Peter .C, Spilka, Bernard, The Psychology of Religion: An Empirical Approach, 4th Edition, New York, NY 10012, The Guilford Press, 2009