سلوک اخلاقی بازتابیده در روایات جابر جعفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

2 دانشیار گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

3 استادیار گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.

چکیده

یک راه برای آگاهی از مکاتب اخلاقی رایج در دوران حیات اهل بیت (ع) شناخت اندیشه‌های شاگردان ایشان است. به نظر می‌‌رسد شاگردان اهل بیت (ع) نقش مهمی در شکل‌گیری و تحول اندیشه‌های اخلاقی عصر خود داشته‌اند. از شخصیت‌های مهم و اثرگذار شیعی در این دوران جابر بن یزید جُعفی است. وی در میان شاگردان امام باقر (ع) از شاگردان خاص آن امام، و از نگاه عالمان عامۀ مسلمانان هم از تابعین به‌شمار می‌رود. براین‌پایه، شناخت اندیشۀ اخلاقی او باید مهم تلقی شود. مطالعاتی که تا کنون دربارۀ روایات اخلاقی جابر صورت گرفته‌اند مبانی هستی‌شناسانه و انسان‌شناسانۀ تفکر اخلاقی او را بازمی‌نمایند؛ آن‌سان که می‌توان برپایۀ آن‌ها دریافت خیر اعلایی که از نگاه جابر باید با سلوک اخلاقی حاصل کرد کدام است. بااین‌حال، در آن‌ها این معنا تبیین نشده است که شیوۀ سلوک بهینۀ اخلاقی برای دست‌یابی به آن خیر اعلا چیست. در این مطالعه بنا ست با تحلیل روایات رسیده از جابر جعفی شیوۀ سلوک اخلاقی بهینه از نگاه وی را بازشناسیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Moral Conduction as Reflected in the Narrations of al-Jabir al-Ju'fi

نویسندگان [English]

  • MohammadEsma'il MohammadiTabar 1
  • Hāmed Khāni (Farhang Mehrvash) 2
  • Arastoo Mirani 3
1 PHD. Student in Quran and Hadith Studies, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran.
2 Associate Professor in Islamic Theology, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran.
3 Assistant Professor in Islamic Theology, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran.
چکیده [English]

One way to be aware of the common moral schools during the life of the Ahl al-Bayt (AS) is to know the thoughts of their students. It seems that the students of Ahl al-Bayt (AS) have played an important role in the formation and evolution of moral ideas of their time. One of the most important and influential Shiite figures in this period is Jabir bin Yazid Ja'fi. Among the students of Imam Baqir (AS), he is one of the special students of that Imam, and from the point of view of the general Muslim scholars, he is also considered a follower. Finally, understanding his moral thought must be considered important. The studies that have been done so far on Jabir's moral narratives reveal the ontological and anthropological foundations of his moral thinking; What are the people on the basis of which one can receive the supreme good that, in Jabir's view, should be achieved through moral conduct? However, they do not explain the meaning of the method of morally optimal conduct to achieve that supreme good. In this study, by analyzing the narrations received from Jaber Jafi, we are to recognize the method of optimal moral behavior from his point of view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • al-Jābir al-Ju'
  • fi
  • al-Imam al-Bāqir
  • History of Moral Thought
  • History of Islamic Morality
  • al-Hikma (the Wisdom)
  1. قرآنکریم.
  2. ابن‌ابی‌دنیا، عبدالله بن محمد (1422)، مقتل علی7، به کوشش ابراهیم صالح، دمشق: دارالبشائر الاسلامیه.
  3. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1361) معانی الاخبار، به کوشش علی اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین.
  4. ــــــــــــــــــــ (1362) الخصال، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین.
  5. ــــــــــــــــــــ (1368) ثواب الاعمال، به کوشش محمدمهدی خرسان، قم: شریف رضی.
  6. ــــــــــــــــــــ (1385‌) ‌علل الشرایع‌، نجف‌: المکتبه الحیدریه.
  7. ــــــــــــــــــــ (1396) فضائل الاشهر الثلاثه، به کوشش عرفانیان یزدى، غلامرضا، قم: داوری.
  8. ــــــــــــــــــــ (1387‌) التوحید، به‌ کوشش‌ هاشم‌ حسینی‌ تهرانی‌، تهران‌: جامعۀ مدرسین.
  9. ــــــــــــــــــــ (1404) من لا‌یحضره الفقیه، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین.
  10. ــــــــــــــــــــ (1405) کمال الدین، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه.
  11. ــــــــــــــــــــ (1417)، الامالی، قم: بعثت.
  12. ــــــــــــــــــــ (بی‌تا) مصادقة الاخوان، به کوشش علی کاظمی خراسانی، کاظمین: مکتبة صاحب الزمان العامة.
  13. ابن حبان، محمد (1396)، المجروحین، به کوشش محمود ابراهیم زاید، حلب: دارالوعی.
  14. ابن‌شعبۀ حرّانی، حسن بن علی (1363)، تحف العقول، به کوشش علی‌‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین.
  15. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله (1394)، حلیة الاولیاء، قاهره: مطبعة السعادة.
  16. احمد بن حنبل (1403)، فضائل الصحابه، به کوشش وصی‌الله محمد عباس، بیروت: مؤسسة الرساله.
  17. اسکافی، محمد بن همام (بی‌تا)، التمحیص، قم: مدرسة الامام المهدی7.
  18. برقی، احمد بن محمد (1370)، المحاسن، به کوشش محدث ارموی، تهران: اسلامیه.
  19. پاکتچی، احمد (1391)، «حدیث»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 20، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ص 234-280.
  20. حرّ عاملی، محمد بن حسن (1385)، الرّجال، به کوشش فاضلی، علی، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر.
  21. حقانی فضل، مصطفی (1391)، «جابر جعفی، غالی یا متهم به غلو؟»، نقد و نظر، دورۀ 17، شمارۀ 1، ص 131-151.
  22. جعفر حضرمی (1363)، «الاصل»، الاصول الستة عشر، به کوشش حسن مصطفوی، قم: شبستری، ص 52-53.
  23. جوادی‌نیا، حسین (1398)، «نقد دیدگاه قفاری دربارۀ جابر جعفی»، پژوهشنامۀ امامیه، دورۀ 4، شمارۀ8، ص 49-71.
  • زبیر بن عدی (بی‌تا)، النسخه، نسخۀ خطی موجود در پایگاه اینترنتی المکتبة الشاملة الحدیثه، دسترسی در 8 ذی‌الحجۀ 1431ق، <https://al-maktaba.org/book/29699>.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن (1414)، الامالی، قم: دارالثقافه.
  • ــــــــــــــــــــ (1365) التهذیب، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران: اسلامیه.
  1. ــــــــــــــــــــ (1411) مصباح المتهجد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعه.
  • شیخ مفید، محمد ‌بن نعمان (1364)، الامالی، متن و ترجمه حسین استادولی، به کوشش علی اکبر غفاری، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  • صفار، محمد بن حسن (1362)، بصائر الدرجات، به کوشش حسن کوچه‌باغی، تهران: اعلمی.
  • طاووسی مسرور، سعید (1388 الف)، «جابر جعفی»، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد هفدهم، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ص 154-158.
  1. ــــــــــــــــــــ (1388 ب)، «اوضاع سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی کوفه در عهد جابر جعفی»، بلاغ مبین، شمارۀ 18، ص 3-18.
  2. ــــــــــــــــــــ و کریمی، محمود (1388 ج)، سعید، «دیدگاه رجالی اهل سنت در باره جابر جعفی»، علوم حدیث، دورۀ 14، شمارۀ 4.
  3. ــــــــــــــــــــ و کریمی، محمود (1388 د)، «خدمات علمی جابر بن یزید جعفی به اسلام و شیعه»، شیعه شناسی، شمارۀ 28، ص 183-212.
  4. ــــــــــــــــــــ و احمدوند، عباس (1390)، «نقش غالیان در اشتهار تهمت غلو به جابر جعفی»، علوم حدیث، شمارۀ 61، ص 149-170.
  5. عدنی، محمد بن یحیی (1407)، الایمان، به کوشش حمد بن حمدی جابری، کویت: الدار السلفیه.
  6. عیاشی، محمد بن مسعود (1380)، التفسیر، به کوشش هاشم رسولی محلاتی، تهران: اسلامیه.
  7. فرات بن ابراهیم کوفی (1410)، التفسیر، به کوشش محمد کاظم، تهران: وزارت ارشاد.
  8. کشی، محمد بن عمر (1348)، معرفة الرجال، اختیار شیخ طوسی، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد: دانشگاه مشهد.
  9. کلینی، محمد بن یعقوب (1363)، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران: اسلامیه.
  • مازندرانی، محمدصالح بن حسن‌علی (1342)، شرح اصول الکافی، به کوشش علی عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  1. محمدی‌تبار، محمداسماعیل (1400)، «در جستجوی مبانی یک نظریۀ اخلاقی: بازخوانی روایات جابر جعفی»، پژوهش‌نامۀ اخلاق، دورۀ چهاردهم، شمارۀ 52، ص 47-68.
  2. مؤلف ناشناس (1414)، الاختصاص (منسوب به شیخ مفید)، به کوشش علی‌اکبر غفاری و محمود زرندی، بیروت: دارالمفید.
  3. مهروش، فرهنگ (1394)، «اندیشۀ اخلاقی ابن‌مسعود»، پژوهشنامۀ اخلاق، سال هفتم، شمارۀ24، ص 143-162.
  • ــــــــــــــــــــ و شمس‌آبادی، آرزو (1393)، «اندیشۀ اخلاقی بازتابیده در صحیفۀ سجادیه»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، سال بیست‌ویکم، شمارۀ 57، ص 37-66.
  1. هزار، علی‌رضا (1381)، «درنگی در شخصیت حدیثی جابر بن یزید جعفی»، علوم حدیث، شمارۀ 24، ص 98-115.
  2. هیثمی، علی بن ابی‌بکر (1414)، مجمع الزوائد، به کوشش حسام‌الدین قدسی، قاهره: مکتبة القدسی.