ویژگی های موضوع علم اخلاق و دلالت های روش شناختی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

چکیده

بازکاوی ویژگی‌ها و مؤلفه‌های موضوع علم اخلاق، یعنی کنش‌های اختیاری و صفات اکتسابی، نه تنها برای فهم بهتر این دانش ضروری است، بلکه در فهم روش‌ استنباط حکم اخلاقی نیز نقش‌آفرین است. به همین دلیل ما در این مقاله می‌خواهیم این سؤال را پاسخ دهیم که ویژگی‌های موضوع علم اخلاق کدام‌اند و چه نقشی در روش‌ استنباط حکم اخلاقی دارند؟ با استفاده از روش تحلیلی و عقلی، هفت ویژگی‌ را برای موضوع علم اخلاق به دست آوردیم که عبارتند از: جزء فعالیت‌های انسانی انسان بودن، آگاهانه بودن، ارادی و اختیاری بودن، انتزاعی بودن، هدف‌دار بودن، پیچیدگی و چند لایه بودن و نهایتاً وابستگی به جهان‌بینی و انسان‌شناسی کنش‌گر. در ادامه نقش این ویژگی‌ها در روش استنباط حکم اخلاقی را مورد بررسی قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که برای کشف حقیقت ارزش‌های اخلاقی لازم است از روش‌های گوناگون دستیابی به حقیقت، به ویژه وحی و متون دینی، بهره‌ بگیریم و خود را از هیچ کدام از آنها محروم نکنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Features of the Theme of Ethics and its Methodological Implications

نویسنده [English]

  • ahmad hosein sharifi
چکیده [English]

.بازکاوی ویژگی‌ها و مؤلفه‌های موضوع علم اخلاق، یعنی کنش‌های اختیاری و صفات اکتسابی، نه تنها برای فهم بهتر این دانش ضروری است، بلکه در فهم روش‌ استنباط حکم اخلاقی نیز نقش‌آفرین است. به همین دلیل ما در این مقاله می‌خواهیم این سؤال را پاسخ دهیم که ویژگی‌های موضوع علم اخلاق کدام‌اند و چه نقشی در روش‌ استنباط حکم اخلاقی دارند؟ با استفاده از روش تحلیلی و عقلی، هفت ویژگی‌ را برای موضوع علم اخلاق به دست آوردیم که عبارتند از: جزء فعالیت‌های انسانی انسان بودن، آگاهانه بودن، ارادی و اختیاری بودن، انتزاعی بودن، هدف‌دار بودن، پیچیدگی و چند لایه بودن و نهایتاً وابستگی به جهان‌بینی و انسان‌شناسی کنش‌گر. در ادامه نقش این ویژگی‌ها در روش استنباط حکم اخلاقی را مورد بررسی قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که برای کشف حقیقت ارزش‌های اخلاقی لازم است از روش‌های گوناگون دستیابی به حقیقت، به ویژه وحی و متون دینی، بهره‌ بگیریم و خود را از هیچ کدام از آنها محروم نکنیم.

کلیدواژه‌ها [English]

  • موضوع علم اخلاق
  • کنش‌های اختیاری
  • صفات اکتسابی
  • کنش اخلاقی
  • روش‌شناسی استنباط حکم اخلاقی
  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه (1414)، تحقیق صبحی صالح، هجرت، قم.
  3. آخوند خراسانی، محمدکاظم [بی‌تا]، کفایة الاصول، مؤسسة آل‌البیت، قم.
  4. امین، احمد (1426)، الاخلاق، دار الکتب العلمیه، بیروت.
  5. خوئی، ابوالقاسم [بی‌تا]، محاضرات فی أصول الفقه، تقریر محمداسحاق فیاض، دار الهادى، قم.
  6. شریفی، احمدحسین (1394)، مبانی علوم انسانی اسلامی، مرکز پژوهشهای علوم انسانی اسلامی، تهران.
  7. شیخ‌حر عاملى، محمدبن‌حسن (1409)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم.
  8. طوسی، نصیرالدین (1413)، اخلاق ناصری، علمیه اسلامیه، تهران.
  9. غزالی، ابوحامد [بی‌تا]، احیاء علوم‌الدین، تصحیح عبدالرحیم‌بن‌حسین حافظ عراقی، دار الکتاب العربی، بیروت
  10. قاسانی، عبدالرزاق (1385)، شرح منازل السائرین، تحقیق محسن بیدارفر، بیدار، قم.
  11. کلینى، محمدبن‌یعقوب (1407)، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
  12. مسکویه، احمد (1426)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تحقیق عماد هلالی، طلیعة النور، قم.
  13. مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، فلسفۀ اخلاق، تحقیق احمدحسین شریفی، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، قم.
  14. مطهری;، مرتضی (1380)، مجموعۀ آثار، صدرا، تهران.
  15. ــــــــ (1383)، مجموعۀ آثار، صدرا، تهران.
  16. ملاصدرا (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران.
  17. ــــــــ (1366)، تفسیر القرآن الکریم، بیدار، قم.
  18. ــــــــ (1422)، شرح الهدایة الاثیریة، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت.
  19. ــــــــ (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، دار احیاء التراث، بیروت.

نراقی، مهدی‌بن‌ابی‌ذر [بی‌تا]، جامع السعادات، تصحیح محمد کلانتر، مؤسسة الاعلمی، بیروت.