بررسی اخلاقی فضیلت عدالت درآیات الاحکام «با رویکرد تحلیل اخلاقی آیات قصاص»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدرسی معارف دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری مدرسی معارف، گرایش مبانی نظری اسلام، دانشگاه تهران

چکیده

مساله این مقاله بررسی مصادیق اخلاقیِ فضیلتِ عدالت «با رویکرد تحلیل تربیتی آیات الاحکام» در آیات مربوط به قصاص است. ما ضمن بررسی ارتباط میان دو حوزه اخلاق و فقه در بستر تعامل شبکه‌ای آیات مربوط به قصاص با تکیه بر روش تفسیری آیه به آیه و نیز مراجعه به منابع تفسیری مساله تحقیق را پی گرفته‌ایم هدف این تحقیق نشان دادن تأثیر قابل‌توجه آموزه‎های اخلاق اسلامی در آیات فقهی و به صورت خاص در مسائل قصاص است. پشتیبانی اخلاقی از دستورات فقهی بر اساس آیات و شیوه تدریجی بیان آیات قصاص، دو محور تجلی‌یافته این هدف به‌شمار می‌آید. بر این اساس یافته های این پژوهش پس از استنباط آموزه‌ اخلاقی "عدالت" در آیات قصاص، تبیین عدالت مورد نظر درسه شکل محوری است: «مساوات در کمیت»، «بخشش بعد از اثبات جرم» و «ملتزم بودن به مماثله در شئون اجتماعی و اعضای خاص». شیوه داده‌پردازی مقاله حاضر کتابخانه‎ای و روش بررسی محتوایی آن توصیفی- تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ethical study of the virtue of justice in the verses of the rulings "With the approach of moral analysis of the verses of retribution"

نویسندگان [English]

  • Seyedahmad Hashemialiabadi 1
  • Mohammad Javad Hassanzadeh 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Shahid Beheshti University.
2 PhD student of Teaching of Islamic Studies, Quran and Religious Texts, University of Tehran.
چکیده [English]

The present article examines the relationship between the two areas of ethics and jurisprudence in the context of the interaction of verses related to retribution based on the interpretive method of verse to verse and interpretive sources to examine the moral examples of the virtue of justice "with the approach of educational analysis of verses" in retribution Paid. The main purpose of this study is the significant effect of the teachings of Islamic ethics in jurisprudential verses and specifically in matters of retribution. Ethical support of jurisprudential instructions based on the verses and the gradual way of expressing the verses of retribution, the two axes manifested in this study are considered. Accordingly, after inferring the moral teachings of justice in the verses of Al-Qisas, justice can be proposed in three areas: "equality in quantity", "forgiveness after proving a crime" and "being bound by example in social matters and specific members". The data processing method of the present article is library and its content review method is descriptive-analytical.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verses of rulings
  • the relationship between jurisprudence and ethics
  • just retribution
  • justice

مراجع

  1. ابن‎شعبه حرانی، حسن بن علی (1404)، تحف‎العقول فی اخبار آل‎الرسول، چ 2، قم، جامعه مدرسین.
  2. ابن فارس، احمد (1404)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق: هارون عبدالسلام محمد‎، مکتب الإعلام الإسلامی، قم.
  3. آذرخشی، مصطفی و دیگران (1389)، «تحقیق در متن و اسناد حدیث ان الله خلق آدم علی صورته و نقد دیدگاه ابن عربی»؛ مجله پژوهش‌های قرآن و حدیث، شماره 2، پاییز و زمستان.
  4. استرول، اوروم و پاپیکن (1402)، کلیات فلسفه، ترجمه: سیدجلال الدین مجتبوی، چاپ سوم، حکمت، تهران.
  5. اسلامی، سید حسن (1386)، «قاعده زرین در حدیث و اخلاق»، مجله علوم حدیث، شماره 45 -46، پائیز و زمستان.
  6. آملی، سید حیدر (1374)، المحیط الأعظم و البحر الخصم فی تاویل کتاب الله العزیز الحکیم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
  7. امام خمینی، روح الله (1380)، چهل حدیث، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.
  8. امام سجاد، علی بن حسین (بی‌تا)، صحیفه سجادیه، ترجمه: مهدی الهی قمشه‌ای، موسسه انتشارات اسلامی، قم.
  9. بقاعی، ابراهیم بن عمر (2003)، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، دارالکتب العلمیه، بیروت.
  10. بوسلیکی، حسن (1392)، اخلاق کاربردی، نسخه دیجیتال.
  11. توفیقی، حسین (1397)، آشنایی با ادیان بزرگ، چاپ هفدهم، ویراست دوم، سمت، تهران.
  12. حاجی ده‎آبادی، احمد، (1388)، «فاضل دیه و حیطه اختیار ولی دم در قتل زن»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، ش45.
  13. حلی، حسن بن یوسف (1375)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تعلیقه جعفر سیحانی، موسسه امام صادق، قم.
  14. جعفری، محمد تقی (1388)، اخلاق و مذهب، چاپ پنجم، موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، تهران.
  15. جمعی از نویسندگان (1391)، اخلاق درشش دین جهان، ترجمه محمد حسین وقار، چاپ دوم، اطلاعات، تهران.
  16. جوادی آملی، عبدالله (1385)، تسنیم، تفسیر قرآن کریم، چاپ اول، اسراء، تهران.
  17. رازی، فخرالدین محمد (1405)، التفسیر الکبیر، چاپ سوم، بدارالفکر، بیروت.
  18. رشید رضا، محمد (1393)، تفسیر المنار، چاپ دوم، دارالفکر، بیروت.
  19. سوری، جمال الدین مقداد (1373)، کنزالعرفان فی فقه القرآن، تحقیق: محمدباقر شریف زاده، چاپ پنجم، مرتضوی، تهران.
  20. صدرالمتالهین، محمد (1383)، شرح اصول الکافی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
  21. ــــــــــــــــــ (1366)، تفسیر القرآن، انتشارت بیدار، قم.
  22. طباطبایی، سید محمد حسین (1386)، ترجمه تفسیرالمیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، چاپ بیست و دوم، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
  23. طبرسی، امین الاسلام فضل بن حسن (1425)، مجمع البیان فی تفسیر القران، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
  24. طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1431)، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد حبیب قصیر العاملی، ذوی القربی، قم.
  25. عاملی، محمدبن حسن (1414)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق: موسسه آل البیت، چاپ اول، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
  26. عیاشی، محمد بن مسعود (1380)، تفسیر العیاشی، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ اول، المکتبه العلمیه الاسلامیه، تهران.
  27. فیض کاشانی، محمد (1384)، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، حسنین، تهران.
  28. ــــــــــــــــــ (1406)، الوافی، مکتبه امیر المومنین، اصفهان.
  29. ــــــــــــــــــ (1429)، کتاب الصافی فی تفسیر القران، تحقیق: محسن الحسینی الامینی، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
  30. قرائتی، محسن (1389)، تفسیر نور، چاپ پنجم، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، تهران.
  31. قرشی، سید علی اکبر (1371)، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه، چ 6، تهران.
  32. قرطبی، محمد بن احمد (1415)، الجامع لاحکام القرآن، تحقیق: صدقی محمد جمیل، چاپ اول، دارالفکر، بیروت.
  33. قمی، شیخ عباس (1422)، سفینه البحار، اسوه، تهران.
  34. کلینی، ابی جعفر محمدبن یعقوب (1401)، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، چاپ چهارم، دار صعب و دارالتعارف، بیروت.
  35. مازندرانی، محمد صالح (1342)، شرح جامع اصول الکافی، مکتبه الاسلامیه، تهران.
  36. محمدی، مسلم (1395)، «تمایز و وابستگی راهکاری منطقی در گفت‌وگوی فقه و اخلاق»، پژوهش‌های فقهی، شماره 2، تابستان، دوره دوازدهم.
  37. محمدی، مسلم (1392)، «اخلاق معاشرت در حکومت مهدوی با محوریت دو مؤلفه تربیت اخلاقی و عدالت ورزی»، پژوهش‌نامه اخلاق، شماره 21، سال ششم، پاییز.
  38. ــــــــــــــ (1389)، «واکاوی مورد پژوهانه اکمال اخلاقی و عدالت‌طلبی در عصر ظهور با توجه به ماهیت نظام اخلاقی دین»، مشرق موعود، شماره 14.
  39. مسکویه رازی، ابوعلی (1383)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، بیدار، قم.
  40. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1383)، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
  41. مطهری، مرتضی (بی‌تا)، مجموعه آثار، صدرا، تهران.
  42. نراقی، ملا مهدی (1422)، جامع السعادات، تعلیقه سید محمد کلانتر، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
  43. نجفی، محمدحسن (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، دار احیاءالتراث العربی، بیروت.
  44. نوری (1408)، مستدرک الوسایل، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم.
  45. نهاوندی، محمد بن عبدالرحیم (1429)، نفحات الرحمن فی تفسیر القران، چاپ اول، مرکز الطباعه و النشر فی موسسه البعثه، قم.
  46. واحدی، ابی الحسن علی بن احمد (بیتا)، اسباب النزول القرآن، تحقیق: مال بسیونی زغلول، دارالکتب العلمیه، بیروت.
  47. ورام، ابن ابی فراس (بی‎تا)، مجموعه ورام، مکتبه الفقیه، قم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار