رابطه خردمندی و حسادت با واسطه‌گری عزت نفس: یک تحلیل مسیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه سطح سه حوزه علمیه قم، مرکز تخصصی مشاوره اسلامی امام خمینی ره.

2 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

3 دانش‌پژوه سطح سه حوزه علمیه، مرکز تخصصی مشاوره اسلامی امام خمینی ره.

چکیده

رذیله‌ی اخلاقی حسادت از جمله هیجانات منفی است که میل یا تلاش برای از دست رفتن نعمت واقعی یا متوهم از دیگران را در پی دارد. تحقیقات به طور ضمنی بر ارتباط بین رشدیافتگی شناختی (خردمندی)، عزت نفس و حسادت اشاره کرده‌اند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه خردمندی و حسادت با واسطه‌گری عزت نفس است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی از نوع همبستگی است که با استفاده از تحلیل مسیر و طبق مراحل پیشنهادی بارون و کنی (1986) صورت گرفته است. جامعه‌ی آماری این تحقیق را طلاب خوابگاه‌های رسمی سطوح عالی حوزه علمیه قم (2150 نفر) در سال تحصیلی 1398-1399 تشکیل داده است و از میان آن‌ها 326 نفر به صورت تصادفی با انتساب متناسب بر اساس ظرفیت هر خوابگاه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس رشد خرد (گرین و براون، 2009)، مقیاس عزت نفس (روزنبرگ، 1965) و پرسشنامۀ سنجش حسادت (ولی‌زاده و آذربایجانی، 1389) استفاده شد. نتایج تحلیل‌های آماری نشان داد، حسادت با خردمندی (470/0-) و عزت نفس (415/0-) رابطه‌ی معکوس معنادار (001/0p<) دارد. در ارتباط بین حسادت با مؤلفه‌های خردمندی، بالاترین ضریب همبستگی به ترتیب متعلق به نوع‌دوستی (451/0) و مدیریت هیجانی (450/0) است. نتایج حاصل از بررسی فرضیه‌ی اصلی پژوهش نشان داد، عزت نفس در رابطه‌ی بین خردمندی و حسادت با ضریب استاندارد 348/0-، نقش میانجی‌گری جزئی دارد. بنابراین، تقویت حسّ عزت نفس در افراد که از مسیر خردمندی و تکامل عقل می‌گذرد، می‌تواند به مدیریت صحیح هیجانات منفی از جمله حسادت در آنان منتهی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Wisdom and Jealousy Mediated by Self - Esteem : A Path Analysis

نویسندگان [English]

  • Emad Rahimi 1
  • Hamid Rafiei-Honar 2
  • Mahdi Kheirollahi 3
1 Researcher at level three of the seminary of Qom, Islamic Counseling Center of Imam Khomeini.
2 Assistant Professor of the Islamic Sciences and Culture Academy
3 Research student at the level of three seminaries, Islamic Counseling Center of Imam Khomeini.
چکیده [English]

The moral vice of jealousy is one of the negative emotions which leads to the desire or attempt to perish the real or illusory blessing of others. Researches implicitly has refered to the role of cognitive development (wisdom) and self-esteem in formation of jealousy. The gole of this study is investigation of the relation between wisdom and jealousy with mediation of self-esteem. This research is a descriptive correlational study that has been done by using path analysis and based on the steps proposed by Baron and Kenny (1986). The Statistical Society of this study consists the students of official dormitories of higher levels of Qom seminary school (2150 people) in the academic year 2019-2020. 326 people were randomly selected and answered the questionnaires. Micro-growth scale (Brown and Green, 2009), self-esteem scale (Rosenberg, 1965) and jealousy questionnaire (Valizadeh and Azarbayjani, 2010) were used to collect data. The results of statistical analysis showed that jealousy has a significant inverse relation with wisdom (-0.470) and self-esteem (-0.415) (p <0.001). among the relations between jealousy and components of wisdom, the highest correlation coefficient respectively belongs to altruism (0.451) and emotional management (0.450). The results of the investigation of main hypothesis of this study showed that self-esteem has a partial mediating role in the relation between wisdom and jealousy with -0.348 standard coefficient. Therefore, increasing self-esteem in people who will be done by wisdom and development of the reason, help to control the negative emotions, such as jealousy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • jealousy
  • wisdom
  • cognitive development
  • Self - Esteem

مراجع

  1. ابن شعبه حرانى، حسن بن على (1404). تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، قم: جامعه مدرسین، چاپ دوم.
  2. اسعدی، سمانه؛ امیری، شعله؛ مولوی، حسین و باقری نوع‌پرست، خسرو (۱۳۹۳) «معرفی مفهوم خردمندی در روان‌شناسی و کاربردهای آموزشی آن»، رویکردهای نوین آموزشی، ۸ (۲)، ۱-۲۸.
  3. افراسیابی، حسین؛ سعیدی مدنی، محسن و شکوهی‌فر، کاوه (1395) «زمینه های اجتماعی حسادت در تعاملات روزمره؛ مطالعه کیفی دانشجویان دانشگاه یزد» جامعه شناسی کاربردی، 27(4)، ۱۳۳-۱۵۲.
  4. امیدی، عبداله؛ اکبری، حسین و جدی آرانی، طیبه سادات (1390). «بررسی اثر بخشی آموزش کارگاهی بر میزان اعتماد به نفس دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کاشان». فیض، 15 (2)، 115-119.
  5. تحریری، محمدباقر (1388). شرح حدیث عنوان بصری: بندگی حقیقی و حقیقت علم، تهران: انتشارات حرّ و سبحان، چاپ دوم.
  6. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم (مجموعة من کلمات و حکم الإمام علی علیه السلام)، قم: دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم.
  7. جعفری، زهره؛ طالع‌پسند، سیاوش و رحیمیان پوگر، اسحق (1396). «ویژگی های روان سنجی مقیاس رشد خرد در دانشجویان»، مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی، 7 (17)، 79 –
  8. حاجی سیدعلیا، مهرناز (1394). پیش‌بینی شدت اختلالات روانی بر اساس متغیرهای حسادت و تعلقات دنیوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
  9. حسن‌پور، اکبر؛ جعفری نیا، سعید؛ وکیلی، یوسف و مهذبی، مهدی (1399) «الگوی پیشایندها، مؤلفه‌ها و پیامدهای حسادت کارکنان در محیط کار در شرکت ملی نفت ایران» مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، ۱۲ (۴۶)، ۱۲۷-۱۴۶.
  10. حیدرپور، سوزان؛ دوکانه ای فرد، فریده و بهاری، سیف‌الله (۱۳۸۷). «تاثیر آموزش مهارت‎های برقراری ارتباط موثر بر افزایش عزت نفس و کاهش کم‎رویی معلولان جسمی - حرکتی استان تهران». نوآوری های مدیریت آموزشی، ۳ (۴)، ۴۱.
  11. ذوالفقاری، شهاب‌الدین؛ نجاریان، زکیه و نجاریان، بتول (1395). «بررسی برخی از اثرات حسادت‌ورزی بر سلامت روان از دیدگاه اسلام و روانشناسی: مطالعه‌ی توصیفی کتابخانه‌ای». پژوهش در دین و سلامت، 2 (1)، 59-67.
  12. رجبی، غلامرضا و بهلول، نسرین (1387). «سنجش پایایی و روایی مقیاس عزت نفس روزنبرگ در دانشجو یان سال اول دانشگاه شهید چمران».رویکردهای نوین آموزشی، 3 (2)، ۳۳-۴۸.
  13. سادات، میرسبحان و یدالهی، الهه (۱۳۹۸). «پایه های انگیزشی و هیجانی حسادت». رویش روان‌شناسی ۸ (۲)، ۱۶۱-۱۷۴.
  14. ساطوریان، سیدعباس (۱۳۹۵). «نقش صفات اخلاقی کبر، حرص و حسادت در پیش‌بینی روان‌آزردگی»، روان‌شناسی و دین، 9 (۲)، ۵۵- 72.
  15. فقیهی پور، جواد؛ آتشی، سیدحسین و فقیهی پور، سمیه (۱۳۹۰). «بررسی رابطه تحمل فشار روانی، عزت نفس و مسئولیت‌پذیری فرماندهان تیپ دا-اف با هوش هیجانی بر اساس مدل شات». مدیریت نظامی، ۱۱ (۴۱)، ۶۷-۹۰.
  16. علی‌اکبری، مهناز؛ شریفی، علی اکبر و صحراگرد، مهدی (۱۳۹۲). «ویژگی های روان سنجی پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت کودکان (BFQ-C) در یک نمونه ایرانی». دستاورد های روانشناختی، ۲۰ (۱)، ۷۹-۹۰.
  17. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1403ق). بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
  18. مصباح، علی و همکاران (1374)، روان‌‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی. تهران: سمت.
  19. مصطفوی، حسن (1360). مصباح‌الشریعه و مفتاح الحقیقه. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران. چاپ اول.
  20. مظاهری، اکرم؛ باغبان، ایران و فاتحی زاده، مریم (۱۳۸۵). «تاثیر آموزش گروهی عزت نفس بر میزان سازگاری اجتماعی دانشجویان». دانشور رفتار، ۱۳ (۱۶)، ۴۹-۵۶.
  21. میرز، لارنس اِس.؛ گامست، گلن سی. و گارینو، ای.جی. (1398)، تحلیل داده‌ها با استفاده از IBM SPSS. ترجمه ولی‌الله فرزاد، امید شکری، نسرین اسماعیلیان، سمانه بهزادپور، مریم اسدی و محمد شریفی. تهران: سمت، چاپ اول.
  22. ورام بن أبی فراس‏، مسعود بن عیسی (1410ق)، مجموعه ورام. قم: مکتبه فقیه.
  23. ولی زاده، ابوالقاسم (۱۳۹۱). «نشانه‌شناسی حسادت با تکیه بر منابع اسلامی». معرفت، ۲۱ (۳)، ۷۳- 90.
  24. ولی زاده، ابوالقاسم و ولی زاده، محمدمهدی (1399). «پیامدشناسی حسد از منظر قرآن و روایات». اخلاق، 10 (38)، 37-59.
  25. ولی زاده، ابوالقاسم و ولی زاده، محمدمهدی (1399). «واکاوی زمینه ها و عوامل درونی حسد از منظر اسلام و روان شناسی». اخلاق، 13 (47)، 159- 178.
  26. ولی‌زاده، ابوالقاسم؛ هراتیان، عباسعلی و احمدی، محمدرضا (۱۳۹۴). «اعتبار و روایی و ساختار عاملی فرم تجدیدنظرشده مقیاس اسلامی حسادت»، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، ۱۶ (۶۱)، ۱۰۰-۱۱۲.
  27. ولی‌زاده، ابوالقاسم ؛ آذربایجانی، مسعود (1389). «آزمون اولیه سنجش حسادت با تکیه بر منابع اسلامی». روانشناسی و دین 3 (2)، 45 ـ 60.
  28. هراتیان، عباسعلی؛ ساطوریان، سیدعباس؛ ترکاشوند، جواد و احمدی، محمدرضا (۱۳۹۵). «رابطه روان‌بنه‌های ناسازگار اولیه، ویژگی‌های شخصیتی و صفت اخلاقی حسادت»، روان‌شناسی و دین، ۹ (۳)، ۱۲۱- 138.
  29. Ardelt, M. (2011). Wisdom, Age, and Well-Being. In K.W.Schaie & S.L.Willis (Eds.), Handbook of the Psychology of Aging.AP: Academic Press.
  30. Baltes, P. B. & Staudinger, U. M. (2000). Wisdom: A Metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence. American Psychologist, 55, 122–136.
  31. Baron, R.M., & Kenny, D.A. (1986). The moderator - mediator variable distinction in social psychological research: conceptual,strategically and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
  32. Brown, S. C. & Greene, J. A. (2006). The wisdom development scale: Translating the Conceptual to the Concrete. Journal of college student development, 4 (1), 1-19.
  33. Burnet , S.& Wright ,K. (2002).The relationship between connectednees with family and self-steem in university students. Department of Sociology, Furnam University.
  34. Chou, C.P., Bentler, P. M . (1995). Estimates and tests in structural equation modeling. In R. H. Hoyle, Structural equation modeling: Concepts, issues and applications. California: Sage.
  35. Greene, J. A. & Brown, S. C. (2009). The wisdom development scale: further validity investigation. Aging and Human Development, 68 (4), 289-320.
  36. Kline RB. (2001). Principles and practice of structural equation modeling .3nd Ed. New York: Guilford.
  37. Meyers, L. S., Gamst, G., & Guarino, A. J. (2013). Applied multivariate research: Design and interpretation (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
  38. Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent selfimage. Princeton, NJ: Princeton University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار