جنسیت و هنجار اخلاقی در قرآن و روایات

نویسنده

استادیار دانشگاه قم.

چکیده

مناسبات جنسیت و ارزش اخلاقی، یکی از مسائل بنیادین در پژوهش‌های اخلاقی است. در دوران معاصر، جنبش‌های به اصطلاح طرفدار برابری زنان با مردان، یکسره به انکار ابتنای هنجار اخلاقی بر جنسیت پرداخته‌اند؛ هرچند برخی از آنها در ادعایی تناقض‌آمیز، خواهان برتری ارزشی زنان شده‌اند. رویکرد رایج‌تر در این‌باره آن است که اگرچه ممکن است جنسیت در هنجار حقوقی تأثیر بگذارد، نمی‌تواند منشأ تفاوت در هنجار اخلاقی گردد. در این نوشتار با توجه به لایه‌های مختلف هنجار اخلاقی و پیش‌فرض‌های کلامی و فلسفی اخلاق و مطالعهٔ آنچه در این باب در قرآن و روایات آمده، نشان داده می‌شود که جنسیت می‌تواند در برخی از لایه‌های هنجار اخلاقی تأثیرگذار باشد؛ در حالی که ابتنای برخی دیگر از لایه‌های آن بر جنسیت غیر ممکن است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethical Norms of Gender in the Quran and Hadithes

نویسنده [English]

  • ahmad Deylami
چکیده [English]

Gender relations and moral worth are of the fundamental issues in ethical researches. At the present era, movements of the so-called "pro-equality between women and men" have always believed that the ethical norms are not based on gender relations. Although some of them have contradictorily claimed that women have superior features. The more common approach in this regard is the following theory:"Although gender may affect on legal norm, it cannot be the origin of the difference in the moral norm". In this paper, with respect to various layers of moral norms and theological and philosophic presumptions in ethics together with what it is in the Quran and Hadithes, it will be shown that the gender may affect on some layers of moral norm, whereas the foundation of some of other layers on gender is impossible.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gender
  • Moral Norm
  • Gender-Based Anthropology
  • Quran
  • Hadithes
##1. قرآن کریم، ترجمه مهدی فولادوند. ##
2. نهج‌البلاغه، (1379)، ترجمه دکتر سید‌جعفر شهیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. ##
3. ابن ابی الحدید معتزلی (1387ق)، شرح نهج‌البلاغه، ج 20، بیروت: دار‌احیاء التراث العربی. ##
4. ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد (1363)، الخصال، تهران: دار‌الکتب الاسلامیة. ##
5. ابن بابویه قمی (صدوق)، محمد (1363)، من لا یحضره الفقیه، قم: منشورات جماعة المدرسین. ##
6. ابن مسکویه، (1371)، تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، قم: انتشارات بیدار. ##
7. اصفهانی، محمد‌حسین، (1414)، نهایة الدرایة، قم: مؤسسه آل البیت. ##
8. امینی، ابراهیم، (1384)، آشنایی با وظایف و حقوق زن، قم: بوستان کتاب. ##
9. جعفری، محمد‌تقی، (1378)، زن از دیدگاه اسلام، ترجمه و تلخیص محمد‌رضا جوادی، تهران: نشر فرهنگ اسلامی. ##
10. جوادی آملی، عبدالله، (1384)، زن در آینه جلال و جمال، قم: نشر اسراء. ##
11. حسینی‌تهرانی، سید‌محمد‌حسین، (1404)، رساله بدیعه، تهران: انتشارات حکمت. ##
12. دورتیه، ژان فرانسوا، (1389)، انسان‌شناسی، تهران: انتشارات خجسته. ##
13. دیرکس، هانس، (1389)، انسان‌شناسی فلسفی، تهران: هرمس. ##
14. دیلمی، احمد و مسعود آذربایجانی (1385)، اخلاق اسلامی، قم: نشر معارف.  ##
15. دیلمی، احمد، (1380)، مبانی و ساختار اخلاق اسلامی، منتشر شده در: دانشنامه‌ امام علیA، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج 4، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه. ##
16. راغب اصفهانی، حسین، (1412)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفون عدنان داوودی، بیروت: دار‌القلم. ##
17. زیبایی‌نژاد، محمد‌رضا، (1388)، هویت و نقش‌های جنسیتی، قم و تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان و مرکز امور زنان و خانواده. ##
18. صانعی، یوسف، (1385)، بررسی فقهی شهادت زن در اسلام، نگارش فخر‌الدین صانعی، قم: نشر میثم‌تمار. ##
19. طباطبایی، سید‌محمد‌حسین، (1983)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان. ##
20. کلینی، محمد بن یعقوب (1362)، الکافی، ج 5، تهران: دار‌الکتب الاسلامیة. ##
21. مصباح‌یزدی، محمد‌تقی، (1382)، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ##
22. مکارم شیرازی و دیگران، ناصر، (1379)، تفسیر نمونه، ج 2، تهران: دارالکتب الاسلامیة. ##
23. نراقی، محمد مهدی، (1383ق) جامع السعادات، قم: انتشارات اسماعیلیان.##