بررسی انتقادی معاشرت‌پژوهی در میراث اسلامی و آثار معاصران (کاستی‌ها و راهکارها)

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

 
پژوهش‌ها و نگاشته‌ها دربارۀ اخلاق و آداب معاشرت، کاستی‌هایی دارند که با بررسی انتقادی شماری از نوشته‌های موجود در میراث اسلامی از سده‌های سوم تا ششم هجری و شماری از آثار نویسندگان معاصر، می‌توان به آن‌ها دست یافت. در این جستار، به اختصار به این کاستی‌ها پرداخته می‌شود. کاستی‌های یادشده در دو دسته قرار می‌گیرند: دستۀ نخست در محور پژوهش آداب معاشرت و در هفت حوزه قابل‌طرح است: 1. اصطلاح‌پژوهی معاشرت؛ 2. استناد به قرآن و سنت؛ 3. سندپژوهی روایات بیانگر آداب معاشرت؛ 4.تحلیل‌های علمی آموزه‌های معاشرت؛ 5. رویکرد فقهی به آداب معاشرت؛ 6. همگونی سرفصل‌ها؛ و 7. مسائل مستحدث آداب معاشرت. دستۀ دوم در مدار چگونگی عرضۀ اطلاعات پژوهش‌شده و در دو عرصه مطرح می‌شوند: 1. طبقه‌بندی اطلاعات؛ و 2. توجه به قالب دایرةالمعارفی در عرضۀ اطلاعات. به تناسب کاستی‌های یادشده و برای رفع آن‌ها، چند راهکار و محور پژوهشی نیز به پژوهشگران و نگارندگان حوزۀ معارف و آموزه‌های معاشرت پیشنهاد می‌شود.
 

 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Study of Etiquette in Islamic Heritage and Contemporary Works (Shortcomings and Solutions)

نویسنده [English]

  • ali modaber
Assistant professor of the Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

Researches and books on the ethics and customs of association have deficiencies that can be achieved by critically examining a number of writings on Islamic heritage from the third to sixth centuries and a number of contemporary writers' works. These shortcomings will be briefly addressed in this article. The aforementioned shortcomings fall into two categories: The first is centered on Etiquette's research and can be summarized in seven areas: 1. Technical meaning of association; 2. References to the Qur'an and Sunnah; 3. the research on the chain of narrators of the traditions of etiquettes. 4. Scientific analyses of etiquettes 5. Jurisprudential approach to social customs; 6. Homogeneity of headings; and 7. Issues related to social customs. The second part deals with how research's data can be presented and it is evoked in two areas: 1. Classification of information; and 2. Paying attention to the encyclopedia format in presenting information. To address these shortcomings and to remove them, a number of solutions and research approaches are suggested to scholars and writers in the field of Islamic and social studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • association
  • etiquettes
  • Islamic heritage
  • Research Shortcomings

مراجع

ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی (1363)، تحف العقول عن آل الرسول، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، جامعۀ مدرسین، قم.
ابن‌فارس، احمد (بی‌تا)، معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبدالسلام محمدهارون، مکتب الإعلام الإسلامی، قم، چاپ اول.
احسایی، محمد بن علی (1403)، عوالی اللئالی، به کوشش: مجتبی عراقی، انتشارات سیدالشهداء، قم.
احمدپور، مهدی (1385)، کتاب شناخت اخلاق اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، قم، چاپ اول.
اربلی، علی بن عیسی (1405)، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، دار الاضواء، بیروت.
انصاریان، حسین (1386)، عرفان اسلامی، تحقیق: محمدجواد صابریان، دار العرفان، قم.
انصاریان، حسین (1388)، معاشرت، تحقیق: محمدجواد صابریان و آرش مردانی‌پور، دار العرفان، قم، چاپ چهارم.
انوری، حسن؛ و دیگران (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، انتشارات سخن، تهران.
بابایی، علی‌اکبر (1386)، مکاتب تفسیری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت، قم، چاپ اول.
بهجت، محمدتقی (1428)، استفتاءات، دفتر حضرت آیت‌الله بهجت، قم، چاپ اول.
پورجوادی، نصرالله (1369)، مجموعه آثار ابوعبدالرحمان سُلَمی، «کتاب آداب الصحبة و حسن العشرة»، نشر دانشگاهی تهران، چاپ دوم.
تبریزی، جواد بن علی (بی‌تا)، استفتائات جدید، قم، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1383)، ادب فنای مقربان شرح زیارت جامعۀ کبیره، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1385الف)، تسنیم، ج11، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1385ب)، تسنیم، ج5، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ سوم.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، تسنیم، ج18، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ اول.
جوادی آملی، عبدالله (1394)، مفاتیح الحیات، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ یکصدونودوسوم.
جوادی آملی، عبدالله (1398)، تسنیم، ج50، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ‌اول.
زمخشری، محمود بن عمر (1386)، مقدمة الأدب، مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول.
شیخ طوسی، محمدبن حسن (1417)، الفهرست، به کوشش: قیومی، نشر الفقاهه، قم.
طوسی، خواجه نصیرالدین ابوجعفر محمد بن محمدبن‌حسن (1369)، اخلاق ناصری، تحقیق: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران، چاپ چهارم.
علامه طباطبایی، سیدمحمدحسین (1393)، المیزان فی تفسیر القرآن، اعلمی، بیروت.
عیسی‌زاده، عیسی (1397)، مهمانی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، چاپ اول.
غزالی، ابوحامد محمدبن محمد (بی‌تا)، إحیاء علوم الدین، «کتاب آداب الألفة و الأخوة و الصحبة و المعاشرة مع أصناف الخلق»، دار الکتب العربی، بیروت.
کلینی، محمد بن یعقوب (1375)، الکافی، به کوشش: علی‌اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیة، تهران.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1369)، حلیة المتقین، لقمان، قم.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1403)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن (1383)، دائرة المعارف قرآن کریم، مؤسسۀ بوستان کتاب قم، قم، چاپ دوم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1367)، معارف قرآن، مؤسسۀ در راه حق، قم، چاپ اول.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378)، اخلاق در قرآن، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، چاپ اول.
مصطفوی، حسن (1430)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، دار الکتب العلمیة ـ مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، بیروت ـ قاهره ـ لندن، چاپ سوم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار