چیستی شهود اخلاقی (بررسی معنا و انواع شهود و شهود اخلاقی در آثار فیلسوفان)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دین پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 استاد دانشگاه قم.

3 استادیار دانشگاه مفید قم.

چکیده

 
این مقاله به تبیین اصطلاح «شهود اخلاقی» در فلسفه می‌پردازد. پس از تبیین معنای لغوی شهود و سیر تطور معنای این واژه در انگلیسی و فارسی، چهار معنای متداول شهود در فلسفه توضیح داده می‌شود: 1. شهود افلاطونی یا عرفانی؛ 2. شهود مبادی معرفت؛ 3. شهود کانتی؛ و 4. شهود تجربی. سپس به بررسی اندیشه‌های متفکران شهودگرا در قرن بیستم پرداخته می‌شود. در این بررسی، تلاش شده با تتبع در آثار برخی از مهم‌ترین فیلسوفان اخلاق شهودگرا، دیدگاه آنان دربارۀ شهود اخلاقی بررسی شود و از این رهگذر، نشان داده شود که «شهود اخلاقی» در قرن بیستم چه ویژگی‌هایی داشته است. با برشمردن این ویژگی‌ها مشخص می‌شود که شهود اخلاقی، نه شهود افلاطونی یا عرفانی است، نه شهود کانتی و نه شهود تجربی؛ بلکه «شهود اخلاقی» یکی از اقسام «شهود مبادی معرفت» است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature of Moral Intuition (an Analysis of the Meanings and Kinds of the Intuition and Moral Intuition in the Works of Philosophers)

نویسندگان [English]

  • Ali Mahjour 1
  • Mohsen Javadi 2
  • Abolghasem Fana'ee 3
1 Ph.D. student of the Study of Religion, University of religions and denominations
2 professor of the university of Qom
3 assistant professor of the university of Mofid
چکیده [English]

This article explains the term "moral intuition" in philosophy. After explaining the literal meaning of intuition and the evolution of the word's meaning in English and Persian, four common meanings of intuition in philosophy are explained: 1. Platonic or mystical intuition; 2. intuition of the principles of knowledge; 3. Kantian intuition 4. Empirical intuition. Then, the thoughts of the 20th-century thinkers are examined.
In this study, we have attempted to examine the views of some of the most important intuitive moral philosophers in their works, and in this way, it will be showed that what are the characteristics of the moral intuition in the twentieth century.  Listing these characteristics, it will become clear that moral intuition is neither Platonic or mystical, nor Kantian, nor empirical, but "moral intuition" is one of the types of "intuition of the principle of knowledge."
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • Intuitionism
  • Ethical Intuition
  • Platonic Intuition
  • Kantian Intuition
  • Experimental Intuition
  • intuition of the principle of knowledge
اترک، حسین (1387)، «وظایف اخلاقی در دیدگاه دیوید راس»، فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، ش 17، ص 123ـ150.
اترک، حسین (1391)، «تحلیل مفهوم وظیفه در نگاه نخست در اخلاق دیوید راس»، فصلنامۀ معرفت اخلاقی، ش 2، ص 5ـ26.
اتکینسون، آر. اف. (1369)، درآمدی به فلسفۀ اخلاق، ترجمه: سهراب علوی‌نیا، مرکز ترجمه و نشر کتاب، تهران.
ادوارد تیلور، آلفرد (1393)، ارسطو، ترجمه: حسن فتحی، انتشارات حکمت، تهران.
ارسطو (1378الف)، مابعدالطبیعه، ترجمه: محمدحسن لطفی، انتشارات طرح نو، تهران.
ارسطو (1378ب)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه: محمدحسن لطفی، انتشارات طرح نو، تهران.
ارسطو (1378ج)، منطق ارسطو (ارگانون)، ترجمه: میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، مؤسسۀ انتشارات نگاه، تهران.
افلاطون (1380)، مجموعه آثار، ج1ـ4، ترجمه: محمدحسن لطفی، انتشارات خوارزمی، تهران، چاپ سوم.
انوری، حسن (1382)، فرهنگ بزرگ سخن، ج5، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، چاپ دوم.
بریجانیان، ماری (1373)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، ویراسته: بهاءالدین خرمشاهی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، چاپ دوم.
دباغ، سروش (1388)، درس‌گفتارهایی در فلسفۀ اخلاق، مؤسسۀ فرهنگی صراط، تهران.
دنسی، جاناتان (1392)، «شهودگرایی اخلاقی» در دانشنامه فلسفۀ اخلاق، ترجمه: انشاءالله رحمتی، ویراسته: پل ادواردز و دونالد ام. بورچرت، انتشارات سوفیا، تهران، ص849ـ854.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغتنامۀ دهخدا، مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم.
سجادی، سیدجعفر (1341)، فرهنگ علوم عقلی، چاپخانۀ مصطفوی، تهران.
فرانکنا، ویلیام کی. (1376)، فلسفۀ اخلاق، ترجمه: هادی صادقی، قم، مؤسسه فرهنگی طه.
کاپلستون، فردریک (1375)، تاریخ فلسفه، ج1، یونان و روم، ترجمه: سیدجلال‌الدین مجتبوی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، تهران، چاپ سوم.
کاپلستون، فردریک (1375)، تاریخ فلسفه، ج5، فیلسوفان انگلیسی از هابز تا هیوم، ترجمه: امیر جلال‌الدین اعلم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، تهران، چاپ سوم.
کاپلستون، فردریک (1376)، تاریخ فلسفه، ج8، از بنتام تا راسل، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، تهران، چاپ دوم.
کاپلستون، فردریک (1380)، تاریخ فلسفه، ج4، از دکارت تا لایب‌نیتس، ترجمه: غلامرضا اعوانی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، تهران.
کاپلستون، فردریک (1387)، تاریخ فلسفه، ج2، فلسفۀ قرون وسطا از آگوستینوس تا اسکوتوس، ترجمه: ابراهیم دادجو، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، تهران.
کاپلستون، فردریک (1388)، تاریخ فلسفه، ج3، فلسفۀ اواخر قرون وسطا و دورۀ رنسانس از اوکام تا سوئارس، ترجمه: ابراهیم دادجو، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، تهران.
کاشانی، عبدالرزاق (1370)، شرح فصوص الحکم، تصحیح: محسن بیدارفر، انتشارات بیدار.، قم
کانت، ایمانوئل (1362)، سنجش خرد ناب، ترجمه: میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.، تهران
گنسلر، هری، جی. (1385)، درآمدی جدید بر فلسفۀ اخلاق، ترجمه: حمیده بحرینی، انتشارات آسمان خیال، تهران.
لاریجانی، علی (1383)، شهود و قضایای تألیفی ماتقدم در فلسفۀ کانت، انتشارات هرمس، تهران.
مور، جرج ادوارد (1385)، مبانی اخلاق، ترجمه: غلامحسین توکلی و علی عسکری یزدی، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
نبوی، لطف‌الله (1385)، تراز اندیشه، انتشارات بصیرت، تهران.
وارنوک، م. (1380)، فلسفۀ اخلاق در قرن بیستم، ترجمه و تحشیه: ابوالقاسم فنایی، انتشارات بوستان کتاب، قم.
هر، جان (1392)، «دین و اخلاق، بخش سوم: قرون وسطی»، ترجمه: علی مهجور، سایت دین آنلاین: www.dinonline.com/doc/article/fa/497
Aquinas, Saint Thomas (2013), Summa Theologica, Cosimo, Inc, New York.
Audi, Robert, (2004), The Good in the Right: a theory of intuition and intrinsic value, Princeton University Press, Princeton.
Broad. C. D. (1967), Five Types of Ethical Theory, ninth impression, Routledge & Kegan Paul LTD, London.
Descartes, René (2000), Philosophical essays and correspondence; edited by: Roger Ariew
Groarke, Louis F. (2012), Aristotle: Logic, in Internet Encyclopedia of philosophy.
Holzhey, Helmut; and Vilem Mudroch (2005), Historical dictionary of Kant and Kantianism, the Scarecrow Press, Lanham.
Hurka, Thomas (2004), “Normative Ethics: Back to the Future”, in: The Future for Philosophy, Leiter, B. (ed.), Oxford: Clarendon Press, pp. 246-64.
Hurka, Thomas (2015), British Ethical Theorists from Sidgwick to Ewing, Oxford University Press.
Lewis, Charlton. T.; and Charles Short (1958), A Latin Dictionary, Oxford at the Clarendon Press.
Little, William; and others (1973), The Shorter Oxford English Dictionary, Ed: C.T. Onions, Clarendon Press. Oxford, V.1. P.1105.
Meyrick, H. Carré (1953), “Ralph Cudworth”, in: The Philosophical Quarterly, Vol. 3, No.13, Oct., Oxford university press.
Prichard, H. A. (1912), “Does Moral Philosophy Rest on a Mistake?” in: Mind, New Series, Vol. 21, No. 81, pp. 21-37.
Prichard, H. A. (1935), Foundations of Ethics: The Gifford Lectures Delivered in the University of Aberdeen, Oxford at the Clarendon Press, 1951.
Ross, W. D. (2002), the right and the good, Oxford University Press.
Sidgwick, Henry, (1901), Methods of Ethics, London and New York: The Macmillan Company, Sixth Edition.
Singer, Peter, (2016), “Interview» at: NormativeEthics.com, hosted by archive. Org. Retrieved November 8.
Stratton-Lake, Philip, (2002), “Introduction» to the Right and the Good, Oxford University Press.