پژوهشگاه علوم وحیانی معارج
اخلاق وحیانی
2383-3025
9
2
2020
02
20
مبناگرایی در اخلاق از دیدگاه آیت الله جوادی آملی
5
26
FA
مجید
ابوالقاسم زاده
استادیار دانشگاه معارف اسلامی
m.abolqasemzade@yahoo.com
وجود قضایای بدیهی و ارجاع قضایای نظری به آنها (= نظریه مبناگرایی) از جمله مباحث مهم معرفتشناسی عام است. در معرفتشناسیِ اخلاق نیز، بهعنوان معرفتشناسیِ مقید یا مضاف، این پرسش مطرح است که آیا علم اخلاق از قضایای بدیهی برخوردار است؟ اگر پاسخ مثبت است وجه بداهت آنها چیست؟ و در ادامه، آیا علم اخلاق میتواند با این بدیهیات، قضایای نظری خود را اثبات کند و از علوم دیگر بینیاز باشد؟ تحلیل درست اینگونه مسائل معرفتشناختی تأثیر زیادی در دفاع از ارزشهای اخلاقی و پاسخ به شبهات آن بهویژه نسبیت و کثرتگرایی اخلاقی دارد.
آیتالله جوادی آملی بهعنوان نظریهپرداز برجسته و کمنظیر حوزه علوم انسانی و اسلامی، در آثار خویش به این مسائل پاسخ داده است؛ این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی و با مراجعه به تمام آثار ایشان، به نتایجی دست یافت: در علم اخلاق بدیهیاتی وجود دارند که وجه بداهتشان به اوّلی و وجدانی بودن آنهاست؛ این بدیهیات هرچند نقش زیادی در اثبات قضایای نظریِ اخلاق دارند اما موجب نمیشوند که علم اخلاق تماماً از علوم دیگر بینیاز باشد. همچنین در برخی عبارات ایشان ابهاماتی وجود دارد که در ابتدا متناقض بهنظر میآیند لیکن نویسنده کوشیده است با استفاده از نظریات دیگر ایشان، توجیه و جمع مناسبی ارائه داده، تناقض ظاهری را رفع نماید.
واژگانکلیدی: اخلاق,حکمت نظری و عملی,قضیه اخلاقیِ بدیهی و نظری,مبناگرایی,آیتالله جوادی آملی
https://ethics.isramags.ir/article_114147.html
https://ethics.isramags.ir/article_114147_e885fb1e3c81fa1199d3d2a8263fd9cd.pdf
پژوهشگاه علوم وحیانی معارج
اخلاق وحیانی
2383-3025
9
2
2020
02
20
تبیین وحیانی از اخلاق فضیلت به روایت قرآن کریم
27
58
FA
وحید
دهقانی فیروزآبادی
0000-0003-1088-0294
دانشجوی دکتری گرایش اخلاق، دانشگاه معارف اسلامی
v.d.firoozabadi@alumni.ut.ac.ir
مهدی
علیزاده
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
alizadeh111@gmail.com
اخلاق فضیلت یکی از مشهورترین نظریههای اخلاق هنجاری است که وجه تمایز اصلیاش با نظریههای فایدهگرا و وظیفهگرا، تأکید بر فضیلتها و منشهای اخلاقی است. تاکنون تقریرهای مختلفی از اخلاق فضیلت ارائه شده که تقریر سعادتگرا و تقریر فاعلمبنا از جمله مهمترین آنهاست. علیرغم وجود بایدها، نبایدها و الزامات اخلاقی فراوان در قرآن که دال بر وظیفهگرایی است و همچنین وجود برخی از تردیدها و مخالفتها در استناد اخلاق فضیلت به قرآن، در این نوشتار با روش توصیفیتحلیلی به تبیین سازگاری مهمترین شاخصههای اخلاق فضیلت با اخلاق قرآنی و تقریر ویژه آن از اخلاق فضیلت پرداختهایم.
اخلاق قرآنی، اخلاقی توحیدی، فضیلتمحور، سعادتگرا و انگیزشبنیاد است که در آن فضائل اخلاقی علاوه بر ارزش ذاتی، ابزاری برای نیل به سعادت حقیقیاند که قرب به خداوند است. در تبیین ویژه قرآن از اخلاق فضیلت، محبت خدا به عنوان مهمترین مؤلفه انگیزشی و معیار جامع فضائل اخلاقی است.
<strong> </strong>
اخلاق فضیلت,اخلاق فضیلت قرآنی,اخلاق توحیدی,سعادتگرایی
https://ethics.isramags.ir/article_114148.html
https://ethics.isramags.ir/article_114148_e148a2f74daecb680b43c6af1e586b34.pdf
پژوهشگاه علوم وحیانی معارج
اخلاق وحیانی
2383-3025
9
2
2020
02
20
شیوه های تقویت انگیزش رفتار مطلوب در آیات قرآن و روایات اسلامی
59
80
FA
علیرضا
شیرزاد
0000-0002-0899-835X
دانشجوی دکتری تخصصی قرآن و متون اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم
ashirzad125@gmail.com
محمد
کاویانی
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
m_kavyani@rihu.ac.ir
یکی از مسیرهای شکل گیری روانشناسی اسلامی، مسأله گزینی از زندگی روزمره و پاسخ با تکیه بر آموزه های قرآن و روایات است؛ انگیزه عامل، از مسائلی است که در زندگی روزمره حضوری پررنگ دارد؛ فرد مسلمان می تواند انگیزه های مثبت خود را تحت تاثیر آموزه های قرآنی تقویت کند.
این پژوهش با هدف بررسی شیوه های تقویت انگیزش رفتار مطلوب در آیات قرآن و روایات اسلامی انجام شد. به این منظور، گزاره های مرتبط با این موضوع شناسایی و استخراج شده و سپس با بکارگیری روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرارگرفت. یافته های پژوهش نشان داد که «آگاهسازی به ویژگیهای مثبت فرد»، «تسهیل عمل»، «عمومیسازی تکلیف و عمل»، «تصور رفتار اخلاقی با خود»، «عمل به میزان توان» و «تصور پشیمانی و حسرت بی حاصل» به عنوان شیوه های تقویت انگیزه رفتار مطلوب در منابع دینی به کار رفته اند. همچنین موارد یاد شده در این نوشتار به همراه مستندات دینی آنها تبیین شد؛ برای الگوسازی و استفاده از آن شیوه ها در انجام رفتارهای مطلوب، نمونه هایی نیز از کاربست آن شیوه ها در رفتار ذکر شد.
انگیزش,رفتار مطلوب,روانشناسی اسلامی,تنظیم رفتار
https://ethics.isramags.ir/article_114149.html
https://ethics.isramags.ir/article_114149_ebd95e81a68b4c6a0f5846e19cdb979b.pdf
پژوهشگاه علوم وحیانی معارج
اخلاق وحیانی
2383-3025
9
2
2020
02
20
تبیین نظری رابطه نیت با عملکرد سازمانی از منظر اسلام
81
107
FA
اسدالله
احمدی
دانشجوی دکتری مدیریت/ جامعه المصطفی العالمیه
asahmadi55@yahoo.com
عبدالله
توکلی
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
atavakkoli@rihu.ac.ir
علی
آقاپیروز
استاد یارپژوهگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
a.pirooz@iict.ac.ir
در متون دینی بر اهمیت نیت در ارزشمندی رفتار و عملکرد فردی و سازمانی تأکید شده است، این پژوهش با موضوع بررسی نظری رابطه نیت با عملکرد سازمانی از منظر اسلام و با هدف تحلیل و تبیین تأثیر نیت بر ارزشمندی عملکرد سازمانی بر اساس منابع دینی، آیات و روایات، انجام شده است. در این پژوهش برای گردآوری دادهها از روش کتابخانهای، برای تجزیه و تحلیل دادهها در بخش آیات قرآن از روش تفسیر موضوعی و تحلیل اسنادی، در بخش روایات نیز از روش حدیث پژوهی سه مرحلهای استفاده شده است. در ادامه با تبیین شرایط نیت صحیح از منظر اسلام، نتیجه گرفته شده که تأثیر گذاری نیت بر عملکرد سازمانی محصول تأثیر گذاری نیت در دو محور نفس عمل و نتیجه عمل است؛ عملکرد مطلوب سازمانی عملکردی است که علاوه بر حسن فعلی، دارای حسن فاعلی و نیت صحیح باشد.<br /> <br /> <strong> </strong>
نیت,عملکردفردی,عملکردسازمانی
https://ethics.isramags.ir/article_114150.html
https://ethics.isramags.ir/article_114150_08ab8c7e71477aef111b29b6170da6ab.pdf
پژوهشگاه علوم وحیانی معارج
اخلاق وحیانی
2383-3025
9
2
2020
02
20
رویکرد غزّالی در تربیت اخلاقی عرفانی نفس و نقد آن از دیدگاه امام خمینی قدس سرّه
109
129
FA
محمد
بهشتی
دانشیار گروه علوم تربیتی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
mbeheshti@rihu.ac.ir
هدف پژوهش حاضر تبیین و بررسی رویکرد ابوحامد غزّالی در ساحت تربیت اخلاقی و عرفانی و نقد آن از نگاه امام خمینی(ره) است. روش تحقیق توصیفی تفسیری و مبتنی بر دادههای اسنادی است، ابتدا منابع اطلاعاتی دست اول مرتبط با موضوع تحقیق شناسایی و سپس به صورت هدفمند مطالعه و با روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل و نقد و بررسی قرار گرفت.
یافتههای پژوهش نشان میدهد: تربیت اخلاقی عرفانی غزّالی بر معارف اهلبیت پیامبرعلیهمالسلام ابتناء ندارد اما پایه و اساس تربیت اخلاقی عرفانی امام خمینی(ره) توحید ولایتمدار و مبتنی بر معارف اهلبیت عصمت و طهارت علیهمالسلام است؛ شیوة تربیت اخلاقی عرفانی غزّالی سختگیرانه، افراطی و خارج از موازین عقلی و شرعی است اما شیوة تربیت اخلاقی عرفانی امام خمینی(ره) با عقلانیت همراهی تام دارد و مستند و مقید به شرع مقدس است؛ شیوه تربیت اخلاقی عرفانی غزّالی فردی همراه با دنیاگریزی، انزواگزینی و گوشهگیری است اما تربیت اخلاقی عرفانی امام خمینی(ره) فردی و اجتماعی است و میتوان گفت رویکرد ایشان اخلاق و عرفان راز و نیاز از یکسو و حماسه و رزم از سوی دیگر است؛ نگاه غزّالی در تربیت اخلاقی عرفانی نسبت به پیر و مُراد نگاه تسلیم محض و پیروی بیچون و چراست اما این نگاه در مکتب اخلاقی عرفانی امام خمینی تنها در مورد معصومین علیهم السلام است.
مراحل تربیت نفس,عقلانیت,بندگی و دلدادگی,پیر و مراد,عرفان فردی,ریاضات نامعقول
https://ethics.isramags.ir/article_114151.html
https://ethics.isramags.ir/article_114151_21611fdd335073fe3e1268067a3962d6.pdf
پژوهشگاه علوم وحیانی معارج
اخلاق وحیانی
2383-3025
9
2
2020
02
20
وظیفه گرایی خداگرا در اندیشه اخلاقی شهید صدر
131
155
FA
حسن
لاهوتیان
دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی
lahotian@gmail.com
بهروز
محمدی منفرد
استادیار گروه اخلاق دانشکاه تهران
muhammadimunfared@ut.ac.ir
معیار سنجش ارزش های اخلاقی اگرچه از سوی متفکران مسلمان به طور مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است اما می توان براساس مبانی فکری هریک از آنها این معیارها را استنباط کرد. شهید سید محمد باقر صدر نیز از جمله اندیشمندان مسلمان است که با بررسی آرای وی می توان معیاری برای سنجش ارزش های اخلاقی معرفی کرد.
شهید صدر در بررسی حسن و قبح افعال، ضمن تعرّض به اقوال و آرایی که در اندیشۀ اسلامی مطرح بوده و همچنین با در نظر گرفتن احتمالات ممکن دیگر در باب معیار خوبی و بدی، انواع ممکنِ نظریههای غایتگرایانه را نقد نموده و با پذیرش عقل عملی و مطلق دیدن مدرکات آن، وظیفهگرایی قاعدهنگر محسوب میشود؛ لکن در عین حال، غایتی به نام رضوان الهی را نیز همتراز با معیار وظیفهگرایانه قبول داشته و موارد نقصان و خطای عقل عملی را از این طریق، قابل جبران میبیند. از این رو یافتۀ این پژوهش آن است که از دیدگاه صدر، نه وظیفهگرایی به نحو مطلق قابل قبول است و نه غایتگرایی مطلق، بلکه ترکیبی از وظیفهگرایی و غایتگرایی مورد نظر او بوده است؛ به تعبیری صدر یک وظیفهگرای خداگرا است که بر اخلاق فضیلت نیز تأکید دارد.
<strong> </strong>
معیار ارزش,شهید صدر,وظیفهگرایی,غایتگرایی,فضیلتگرایی
https://ethics.isramags.ir/article_114152.html
https://ethics.isramags.ir/article_114152_5ebe75188a9b3da9b33f52ea8fd739ca.pdf