بررسی تطبیقی تزاحمِ تحصیل علم و رسالت مادری در کمال انسانی زن با رویکرد اخلاق کاربردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه قم

2 استادیار مدرسی معارف اسلامی دانشگاه قم

3 استادیار گروه معارف دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

چکیده

جایگاه زنان به عنوان نیمی از جمعیت جهان و نقش آنان در زندگی اجتماعی، امری مؤثّر و تعیین‌کننده است و بررسی و مطالعۀ این امر، با توجه به استعدادها و ظرفیت‌های وجودی آنان، امری ضروری است. رسالت مادری و تربیت فرزند از قابلیت‌های ویژۀ زن، از کمالات اختصاصی و تکلیفی الهی بر دوش اوست که توجه وافی به آن، نیازمند اختصاص فرصت کافی است. از سویی، به‌رغم تعدّد راه‌های وصول به کمال حقیقی، هر انسانی، آگاهانه یا ناخودآگاه در پی کسب کمال است. در این زمینه تحصیل علم، از مقدمات برجستۀ وصول به کمال و تعالی است که در شرایط روز جهان، نیازمند وقت و زمان است. در نتیجه، تزاحم میان انجام رسالت تام مادری و کسب علم و تخصص برای تعالی و رشد همه‌جانبۀ زن بروز می‌کند که از چالش‌های اخلاق کاربردی در عصر حاضر به ‌شمار می‌آید. بدین جهت، پژوهش پیش رو به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، ابتدا با تبیین جایگاه مادری و کسب دانش در نظام وحیانی اسلام، با رویکرد اخلاق کاربردی، به تحلیل راهکارهای رفع تزاحم، متناسب با اولویت‌های امروزی می‌پردازد که ره‌آورد آن، در دو سطح مقدمی‌ـ‌مبنایی و کاربردی‌ـ‌عملی شامل چند راهکار همبسته خواهد بود که در سطح اول، تصحیح نگرش متناسب با واقعیات فطری و جهان‌بینی الهی، شناخت استعدادها و علایق فردی، کلان‌نگری متناسب با نیازها، و در سطح دوم، آینده‌نگری در انتخاب (زمان و نوع تحصیل)، نظم، برنامه‌ریزی و مدیریت (امکانات و زمان)، اولویت‌بندی (اهم و مهم) و... عامل رفع تزاحم است و وصول به آن، منوط به رعایت اصول رفع تزاحم خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of Practical Contradiction of Attaining Knowledge and the Mission of Motherhood in the Human Perfection with the Tendency of Practical Morality

نویسندگان [English]

  • maryam rastagar 1
  • reza noroozi 2
  • alli pirhadi 3
1
2
3 allameh tabataba`i
چکیده [English]

The position of women as half of the population of the world and their role in the social life is the effective and impressive affair, and study of it, given their existential dispositions and capacities, is a necessary issue. The mission of motherhood and training children is one of the particular capacities of woman, privileged perfections and divine mission on the shoulder of women that the complete consideration of it need assigning sufficient time. From one hand, despite the multitude of the ways to gain the real perfection, each person attempts to gain perfection consciously or unconsciously. In this respect, acquiring knowledge is one of the important conditions for attaining perfection and sublimation that need time in the current conditions of the world. As a result, the practical contradiction between exercising the mission of motherhood and attaining knowledge and proficiency for multilateral development of woman appears that is one of challenges of practical morality in the current ages. Therefore, this investigation, using the analytical- descriptive method, addresses primarily, by explanation of the positon of motherhood and attaining knowledge in the revealed code of Islam with the tendency of practical morality, the analysis of solutions for obliterating practical contradiction proper to our today priorities. The result is in two introductory-basic and practical levels include several associate solutions which in the first level are: the correctness of the proper view with natural realities and divine ideology, recognition of dispositions and personal interests, having comprehensive view according to needs. And the solutions for the second levels are: foresight about the choices (time and kind of study), order, planning, management (facilities and time), prioritizing and so on. These factors obliterate the practical contradiction, and attaining it is subject to considering the principle of removing practical contradiction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • woman
  • practical contradiction in morality
  • motherhood ethics
  • moral challenges
  • practical morality
  • breeding
  • training
  1.  

    1. قرآن کریم (1415)، ترجمه: محمدمهدى فولادوند، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى، تهران.

    1. نهج البلاغه (1414)، گردآوری: سید رضى، نسخۀ صبحی صالح، انتشارات هجرت، قم.
    2. ابن‌أبی‌فراس، ورام (1410)، مجموعة ورّام، مکتبۀ فقیه، قم.
    3. ابن‌اثیر، عزالدین بن ابی کرم (1285)، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، جمعیة المعارف المصریة، مصر.
    4. ابن‌شعبه حرانی، حسن (1382)، تحف العقول، ترجمه: جنتى، انتشارات امیرکبیر، تهران.
    5. ابن‌فهد حلى، احمد بن محمد (1407)، عدة الداعی و نجاح الساعی، دار الکتب الإسلامی، قم.
    6. استیون کاوی؛ راجر میل و ربکا میل (1390)، اولویت دادن به اولویت‌ها، ترجمه: افشین ابراهیمی، انتشارات نسل نواندیش، تهران.
    7. اسمیلی، کارول؛ و ایلین فارسلند (1384)، راهنمای مادران شاغل، ترجمه: فریبا مقدم، انتشارات صابرین، تهران.
    8. بخشی، علی‌اکبر؛ و ولی‌الله نقی‌پورفر (1394)، «تبیین مبانی و مؤلفه‌های شناختی تأثیرگذار بر تصمیم‌گیری در مدیریت اسلامی»، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، شمارۀ10، ص25ـ48.

    10. بی‌ریا، ناصر؛ و دیگران (1374)، روان‌شناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی (2)، انتشارات سمت، تهران.

    11. پاینده، ابوالقاسم (1382)، نهج الفصاحة، انتشارات دنیاى دانش، تهران.

    12. تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد (1410)، غرر الحکم و درر الکلم، دار الکتاب الإسلامی، قم.

    13. جدیری، جعفر (1393)، هیجان و رضامندی زناشویی، مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم.

    14. جوادی آملی، عبدالله (1382)، سروش هدایت2، انتشارات اسراء، قم.

    15. ـــــــــــــــــــ (1383)، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، انتشارات اسراء، قم.

    16. ـــــــــــــــــــ (1384)، حق و تکلیف در اسلام، انتشارات اسراء، قم.

    17. ـــــــــــــــــــ (1384)، حیات حقیقی انسان در قرآن، انتشارات اسراء، قم.

    18. ـــــــــــــــــــ (1384)، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، انتشارات اسراء، قم.

    19. ـــــــــــــــــــ (1392)، مفاتیح الحیاة، انتشارات اسراء، قم.

    20. حاجی اسماعیلی، سمیه (1393)، مادری در نگاه دینی و عینیت اجتماعی، تهران، انتشارات دفتر مطالعات تحقیقات زنان.

    21. حکمت‌آرا، کاظم (1380)، «مسائل و مشکلات زنان؛ ریشه‌ها و راه‌حل‌ها»، مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، تهران، ص717ـ746.

    22. دمارنف، دافنه (1388)، غریزۀ مادری در مورد فرزندان عشق و زندگی معنوی، ترجمه: آزاده وجدانی، عشق و زندگی معنوی، نشر معارف، قم.

    23. دیلمى، حسن بن محمد (1412)، إرشاد القلوب إلى الصواب، انتشارات شریف رضی، قم .

    24. سراقی، همایون؛ و همکاران (1394)، «مادر از نگاه اسلام و روان‌شناسی و تعیین مؤلفه‌های مادری بر اساس متون دینی»، پژوهشنامۀ اسلامی زنان و خانواده، سال دوم، شمارۀ4، ص13ـ34.

    25. شریفی، احمدحسین (1396)، دانشنامۀ اخلاق کاربردی، مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم.

    26. شمسی پاشا، حسان (1391)، تربیت فرزند؛ راهکارها و چالش‌ها، ترجمه: ابراهیم زاهدی‌فرد فاروقی، انتشارات احسان، تهران.

    27. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1376)، الامالی، انتشارات کتابچی، تهران.

    28. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413)، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى، قم.

    29. طبرسى، حسن بن فضل (1412)، مکارم الأخلاق، انتشارات شریف رضى، قم.

    30. عروسی هویزی، عبد على بن جمعه (1415)، تفسیر نور الثقلین، انتشارات اسماعیلیان، قم.

    31. علاسوند، فریبا (1380)، «ضرورت نگاه نظام‌مند به الگوی شخصیت زن مسلمان چالش‌ها و بایسته‌ها»، مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، قم، ص45ـ88.

    32. علی، جواد (1970م)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، دار الملائین، بیروت.

    33. فریدمن، جین (1381)، فمینیسم، ترجمه: فیروزه مهاجر، نشر آشیان، تهران.

    34. کریستن‌سن، برایس (1387)، تأثیر فیمینیسم بر فروپاشی حکومت‌ها، ترجمه: آزاده وجدانی، انتشارات معارف، تهران.

    35. کلر، جف (1390)، نگرش همه چیز است، ترجمه: احسان کاظم و کتایون دانشمند، انتشارات نسل نواندیش، تهران.

    36. کلینی، محمد بن یعقوب (1407)، الکافی، دار الکتب الإسلامیه، تهران.

    37. کراجکى، محمد بن على (1410)، کنز الفوائد، دار الذخائر، قم.

    38. گازرپور، فرشته؛ و فرید نجفی (1380)، «نقش زن در سلامت تغذیۀ خانوار»، مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، قم، ص821ـ838.

    39. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الانوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت .

    40. محمدی ری‌شهری، محمد (1379)، میزان الحکمة، ترجمه: حمیدرضا شیخی، انتشارات دار الحدیث، قم.

    41. مک‌گراو، فیلیپ (1388)، روان‌شناسی خانوادۀ موفق، ترجمه: محمدمهدی شریعت باقری، انتشارات دانژه، تهران.

    42. موسوی، سمیه سادات (1392)، «اخلاق تحصیل زنان»، مجلۀ معرفت، شمارۀ 185، ص99ـ114.

    نورى، حسین بن محمد تقى (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، انتشارات آل‌البیت، قم.