ویژگی ها و شاخص‏هاى گزاره‏هاى اخلاقى در قرآن کریم و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوى دکترى علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

2 استاد مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى

چکیده

در گزاره‏هاى اخلاق اسلامى، احکام اخلاقى بر مطلوبیّت موضوعات خود و ارتباط مثبت یا منفى آن‏ها با سعادت انسانى دلالت دارند ولى در گزاره‏هاى اخلاقىِ موجود در آیات قرآن و روایات، کم‏تر از این دست مفاهیم استفاده شده است.
 در این پژوهش «مطلوبیّت» به عنوان یکی از شاخصه های مهم‏ گزاره‏هاى اخلاق اسلامى شناخته شده و دلایل زیر را برای اثبات این ادعا شمرده ایم: «اشتمال بر امور مقرِّب یا مبعِّد نسبت به هدف نهایى»، «اشتمال بر امر یا نهى»، «حکایت از حُبّ و بُغض»، «اشتمال بر گزارش سیره‏ى عملى اولیاء دین»، «اشتمال بر وعده‏ى پاداش و یا کیفر»، «اشتمال بر الگوهاى مثبت و منفى»، «اشتمال بر تحسین یا تقبیح برخى از صفات و اعمال»، «اظهار نگرانى از برخى صفات و اعمال»، «تعلّق وجوب و یا حرمت به برخى از اعمال».
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Properties and Indicators of Ethical Propositions in Quran and Hadith

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ja’far Sadri 1
  • Mahmud Rajabi 2
1 Ph.D. Student in Quran and Hadith Studies, Qom University, Qom, Iran
2 Professor, Imam Khomeini Education and Research Institute (RA), Qom, Iran
چکیده [English]

In Islamic ethical propositions, ethical orders signify the desirability of their subjects and their positive or negative relation to happiness, but in the ethical propositions included in Quran and Hadith there is hardly any instance of these concepts. In the present study, desirability is recognized as an important indicator of Islamic ethical propositions and the following reasons are presented for supporting this claim: “inclusion of near or remote affairs from the final end”, “inclusion of bidding and forbidding”, “indicating love and hatred”, “inclusion of the report of the practical manner of religious saints”, “inclusion of the promise of the reward or punishment”, “inclusion of positive or negative patterns”, “inclusion of admiration or condemnation of some actions and characteristics”, “expressing concern about some actions and characteristics”, “attribution of obligation or prohibition to some actions”.  
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic ethics
  • Ethical Proposition
  • desirability
  • love and hatred
  • nearness
  • remoteness
فرهنگ بزرگ سخن.
مفاتیح‌الجنان.
امید، مسعود (۱۳۸۸)، فلسفۀ اخلاق در ایران معاصر، علم، تهران.
التمیمی الآمدی، عبدالواحدبن‌محمد (۱۳۶۶)، تصنیف غُرَر الحِکَم و دُرَر الکَلِم، محقّق: مصطفى درایتى، دفتر تبلیغات حوزه علمیّه قم، قم.
جامع الأحادیث؛ فرهنگ جامع روایات پیامبر و اهل بیت: (۱۳۹۱)، CD-ROM ویرایش ۳/۵، مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى، قم.
رسالة الحقوق للإمام علی بن الحسین زین العابدین7 (۱۴۱۹)، شارح: حسن السید علی القبانجی، دار الأضواء، بیروت.
صدری، محمدجعفر (۱۳۹۳)، المعجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغة (حسب جذور الکلمات)، مکتبة السهروردی للدراسات و النشر، طهران.
مصباح، مجتبى (۱۳۸۷)، بنیاد اخلاق؛ روشى نو در آموزش فلسفۀ اخلاق، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره، قم، چاپ پنجم.
مصباح یزدى، محمدتقى (۱۳۷۴)، دروس فلسفۀ اخلاق، اطلاعات، تهران.
ــــــــ (۱۳۷۶)، اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش: محمدحسین اسکندرى، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، قم.
ــــــــ (۱۳۹۲) فلسفۀ اخلاق، تحقیق و نگارش: احمدحسین شریفى، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، قم.